Samarqand iqtisodiyot va servis instituti bektemirov a., Omonov a. A., Xaydarov z. Sh., Niyozov z. D. Tijorat banklari aktiv va passivlarini

11.1. 3-rasm. Bank kapitalini boshqarishni asosiy ob’ektlari 
Rasmda bank kapitalini boshqarishning obyektiv asoslari keltirilgan. Tijorat 
banklarini kapitalini barqaror darajasini taʻminlash bank kapitalini boshqarishni 
asosiy jihatlaridan biri hisoblanadi.
Bunda asosiy eʻtiborni tijorat banklari kapitalini shakllantirishni barqaror 
manbalariga qaratiladi. Tijorat banklari kapitali tarkibida barqaror manbalar 
sifatida ularni ustav kapitali va oʻtgan yillarni taqsimlanmagan foydasini keltirish 
mumkin. Ustav kapitali banklarni barqaror manbai hisoblangani bois tijorat 
banklari ham jami kapital tarkibida uning ulushini oshirib borishga eʻtibor qaratishi 
zarur. Tijorat banklari kapitalini boshqarishning yana bir asosiy jihati sifatida ular 
jami kapitalini yetarliligini taʻminlash masalasi hisoblanadi. Jami kapitalni 
yetarliligini taʻminlash tijorat banklarini faoliyatini normal ravishda harakat 
qilishga imkon berish bilan birga, ularni moliyaviy mustahkamligini taʻminlashga 
ham xizmat qiladi.
Banklar asosiy kapitali yetarliligini taʻminlash bank kapitalini boshqarishni 
muhim vazifalardan biri hisoblanadi. Uning asosiy koʻrsatkichlaridan biri bank 
faoliyatini samaradorlik darajasini past yoki yuqori ekanligi bilan izohlanadi. 
Tijorat banklari kapitalidan foydalanish samaradorligiga taʻsir qiluvchi omil 
guruhiga asosan quyidagi omillar kiradi: 
a) Bank kapitalini daromadlik koeffitsiyentini oʻzgarishi. Bank kapitalini
daromadlik darajasini aniqlash bank kapitalidan foydalanish samaradorligini 
belgilovchi bilvosita koʻrsatkich hisoblanadi. Chunki, birinchidan, bank kapitali 
hisobidan aynan qaysi aktiv operatsiya moliyalashtirilayotganligini bilishni iloji
Bank kapitalini boshqarishning asosiy ob’ektlari 
Bank ustav 
kapitalining 
Barqaror 
darajasini 
ta’minlash 
Bank jami 
kapitaling 
yetarliligini 
ta’minlash 
Bank asosiy 
kapitalini 
yetarligini 
ta’minlash 
Bank 
kapitalidan 
samarali 
foydalanishni 
ta’minlash 

---

132 
yoʻq; ikkinchidan, bank kapitali bankni jami resurslariga nisbatan kichik 
salmoqni egallaydi. 
Daromadlik koeffitsiyentini pasayishi kapitaldan samarali foydalanish 
darajasini pasayayotganligidan dalolat beradi. 
b) Bank ustav kapitalini jami kapital hajmidagi salmogʻini oʻzgarishi. 
Bunda koʻzda tutilmagan xarajatlar va zararlarni ustav kapitalidan qoplash 
imkoniyati nazarda tutiladi. Bankni ustav kapitali oʻziga xos sugʻurta fondi 
sifatida operatsion faoliyat davomida yuzaga keladigan koʻzda tutilmagan 
xarajatlar va zararlarni qoplash uchun yetishi kerak.