Samarqand davlat

S

1

 

sferaga 

nisbatan  (4.8)  ifoda  orqali  aniqlanadigan  o‘zgaruvchan  kattalikka 

kechikadi.  Agarda  kechikishni  bartaraf  etish  lozim  bo‘lsa,  unda  yassi 

parallel plastinkaning bir tomondagi sirtni

 

 

x =

 

 

        

 

  

 

 

 

   

 

 

 

(4.10)

 

 

ifoda orqali aniqlanadigan shaklga keltirish kerak bo‘ladi. Tenglama (4.10) 

korreksiyalovchi Shmidt plastinkaning

 

sathlaridan birini aniqlab beradi. Yassilikdan maksimal chetlashishi

 

 

 

 

            

 

 

(4.11)

 

 

 

 

 

 

ga teng, chunki 

 

 

h = D/2,

 

 

 

 

 

 

---

Kattaliklarning so‘nggisi korreksiyalovchi Shmidt plastinkasi       

tayyorlanayotganda shishaning qanday qalinligi olib tashlanishi 

lozimligini ko‘rsatadi; 

m - 2 va D -

 500 

mm

 bo‘lganda u0,06 

mm

 ga

 

;

 

yetadi.

 

j

 

Xuddi shu ko‘zguni parabolik shaklga keltirish uchun uning

 

 

chetlarini taxminan shunday qiymatga pasaytirish lozim bo‘lardi,

 

 

biroq paraboloidning eng yaqin sfera 

S

1

 dan chetlashishlari 

D/4 0 9 6m

3

 

 

dan oshmaydi, ya’ni (4.11) dagidan 4 marta kichik bo‘ladi. Shunday

 

 

qilib,   sferik   aberrtasiyani   bartaraf  etishning   sferik   sirtni

 

 

parabolizatsiya qilish  usuli  amalda  Shmidtning korreksiyalovchi

 

 

plastinkasini  tayyorlashdan  ko‘ra  osonroqdir,  so‘nggisini  qilish

 

 

uchun, avv al yassi parallel plastinkani yasab, keyin unga hisoblangan

 

 

buzilishlami kiritish darkor.

 

 

Sferik  ko‘zguning  sferik  aberratsiyasini  bartaraf etishning

 

 

amalda osonroq usulini 1941-yilda D.D.Maksutov tomonidan taklif

 

 

etilgan. Menisk - ikkala sirtning egrilanishi deyarli bir xil bo‘lgan

 

 

linzadir,  ya’ni  C

1

  ≈  C

2

,  shunda C

1

  =  C

2

  -  C

2

  ≈  0, arzigulik

 

 

xromatizmni qo‘shmagan holda o‘zining sferik aberratsiyasi bilan

 

 

sferik  ko‘zguning   sferik   aberratsiyasini   kompensatsiyalaydi.

 

 

Hisoblash yo‘li bilan menisk sirtlarining egrilanishini va uning sferik

 

 

ko‘zguga nisbatan joylashuvini tanlab ko‘zguning fokusida optik

 

 

o‘qdagi aberratsiyasiz tasvimi hosil qilish mumkin.

 

 

Ko‘zgu  yoki  obyektivning  bosh  o‘qidan  tashqarida  hosil

 

 

bo'ladigan  tasvirlaming  buzilishlarni  ko‘rib  chiqaylik.  Ulaming

 

 

asosiylari koma, astigmatizm, maydon egrilanishi va distorsiyadir.

 

 

4. Koma

 

 

Komada o‘qda joylashmagan yorqin nuqta tasvirining buzilishi

 

 

yorqin yadrodan chiqib kelgan keng dumga ega kometaning shakli

 

 

ko'rinishida bo’ladi.

 

 

Sof holda koma tasviri 60° burchak ostida kesishgan ikkita

 

 

to‘g‘ri  chiziq  va  ularga  yondashgan  aylanadan  tuzilgan  shakl

 

 

ko‘rinishiga ega; o‘qi bosh o‘q bilan fokus tekisligi kesishgan tomon

 

 

yo'nalgan bo‘ladi. Tasviming ikki xili mavjud: komaning uchi bosh

 

 

o‘q tomon yo‘nalgan (tashqi koma) va bosh o‘qqa teskari, ya’ni ichki

 

 

koma.

 

 

Koma aylana qismining diametri

 

 

---

 

 =2Bh

2

ѳ

 

(

4

. 

12

)

 

ga, komaning uchigacha boigan uzunligi esa

 

 

 =3Bh

2

ѳ

 

(4.13)

 

ga teng, bu yerda,