Samarqand davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

10 Ma’uza (4 soat) 
 
Mavzu: Hayvonlarnitutishvaishlovberish. 
 
Reja: 
1.  Kolleksion materiallar yig’ish va ularga dastlabki ishlov berish 
2.  Amfibiyalardan va sudralib yuruvchilardan kolleksiya to’plash 
3.  Qushlarni tutish va ulardan kolleksiyalar to’plash 
4.  Sut emizuvchilarni tutish va preparovka qilish  
 
Kolleksion materiallar yig’ish va ularga dastlabki ishlov berish 
 
Hayvonlardan  sistematik  kolleksiyalar  to’plash  muhim  ish  hisoblanadi. 
Chunki  kolleksiya  to’plash  yordamida  hayvonlarni  turlar  tarkibi,  ovqatlanishi 
(jig’ildon  va  oshqozonidagi  ovqatlar)  va  ko’payishi  (jinsiy  bezlarining  holati) 
hamda  yoshi,  jinsi  va  tullashi  o’rganiladi.  Shuning  uchun  har  bir  zoolog 
hayvonlarni tutishi, unga ishlov berishi va ilmiy kolleksiyalar tayyorlash asosini 
bilishi kerak. 
 
Hayvonlardan  kolleksiyalar  tayyorlash  va  shu  jumladan  ilmiy  ov 
tadqqiqotchi  oldiga  qo’yilgan  mavzu  va  vazifalardan  kelib  chiqqan  holda 
o’ylangan  va  rejalashtirilgan  bo’lishi  lozim.  Kolleksiya  uchun  hayvonlar  turli 
yoshida va yilning hamma faslida tutiladi.  
 
Har  bir  tutilgan  hayvon  maxsus  jurnalga  yoziladi  va  unga  yetiketga 
(pasport yoziladi). etiketka Etiketka vatman yoki kalka qog’ozidan tayyorlanadi 
va hayvonning o’lchamiga qarab 4-8x2 sm kattalikda bo’ladi. Etiketkaga oddiy 
qalam yoki qora tush bilan yoziladi. Unga kolleksiya nomeri, hayvonning ilmiy 
nomi,  jinsi  (♀  -  urg’ochisi,  ♂  -  erkagi),  yoshi  (ad,  juv),  tutilgan  sanasi,  joyi, 
biotopi va kolleksiya tayyorlagan kishining familiyasi yoziladi. Bu ma’lumotlar 
etiketkaning  ikki  tomoniga  yoziladi,  etiketkaning  yuziga  nomer,  hayvonning 
nomi,  jinsi,  yoshi,  ushlangan  joyi,  sana  va  o’zining  familiyasi  yozilsa,  orqa 

---

tomoniga  massasi  umumiy  o’lchamlari,  urug’don  holati,  rangi,  tullashi  va 
boshqa ma’lumotlar yoziladi. Bu quyidagicha ko’rinishga ega. 
 
Etiketkaning yuza tomoni                         Etiketkaninga orqa tomoni 
 
Lanius  minor  ♂  ad  2004.1.03. 
Samarqand  vil.  Tayloq  tumani 
Zarafshon qo’riqxonasi 
             A.R.Jabborov