Samarqand davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

Rasmga  tushirish.  Dala  tadqiqot  ishlarini  olib  borishda  hayvonlarni  va 
ularni  hayotini  rasmga  tushirish  kinoga  olish  va  magnit  tasmasiga  ovozlarini 
yozib olish muhim ahamiyatga ega va haqiqiy ilmiy hujjat bo’lib xizmat qiladi, 
ya’ni  kundalikka  yozish,  xarita,  kolleksion  nuxsa  kabi  foydalaniladi.  Ba’zi 
xollarda,  masalan  u  yoki  bu  hayvonning  yashash  joyini  rasmi  shu  joyni  uzun 
qilib  yozishni  o’rnini  bosadi.  Tushirilgan  rasm  jurnalga  yozilishi  va 
nomerlanishi shart. 
 
Dastavval  zoolog  oldida  eng  muhim  ob’yektlarni  tasvirga  tushirish 
masalasi turadi. Umuman tasvirga tushirish ob’yektlarini uchta guruhga ajratish 
mumkin: hayvonlar, ularni yashash joylari, izlari va faoliyati. 
 
Yosh  zoolog  hayvonning  hayotini  xarakterli  va  qiziqarli  tomonlarini 
tasvirga tushirishi kerak. Hayvonning tabiatda rasmga olish, biotoplarini, ayrim 
turlarning  yashash  joylarini,  uya  qo’yish  joylarini,  in  qo’yishi,  xarakterli 
daraxatlar va butalarni, ovqat qoldiqlarini tasvirga tushirish qimmatli va muhim 
hisoblanadi.  
 
Undan  keyin  hayvonning  izlarini  (barmoqlarini  loy,  qum,  qorda  qoldirgan 
izlari), yo’llarini, yotish joyini, ini va uyasini, daraxat kovagini, ovqatlanish stolini, 
ovqatlanish  maydonchasini  rasmga  tushirish  talab  qilinadi.  Bularni  hammasi 
harakasiz  ob’yektlar  bo’lib,  ko’pgincha  borish  qiyin  bo’lgan  joylarda  joylashadi, 
yoki  yaxshi  yashirilgan  bo’ladi.  Bularni  hammasi  rasmchidan  o’ta  ehtiyotkorlik, 
ustalik va chidamli bo’lishni talab qiladi.  
 
Biologik  suratlar  masshtabli  bo’lishi  maqsadga  muvofiq  bo’ladi,  ya’ni 
ob’yekt yoniga chizig’ich, gugurt qutisi kabi narsalar qo’yiladi, chunki ob’yekt 
o’lchami  shu  predmetlarga  qiyoslanadi.  Aks  holda  rasm  o’zining 
ko’rgazmaliliginili yo’qotadi.  
 
Fotoapparat  bilan  hayvonga  ov  qilishda  (tabiatda)  ba’zan  odatdagi  ov 
usullaridan  (poylab  turish,  yurib  turib  rasmini  olish,  ovozi  bilan  jalb  qilish, 
pistirmada  turish)  foydalaniladi  chunki  dala  sharoitida  hayvon  bizni  kutib 
turmaydi. 

---

 
Uya,  in,  ovqatlanish  yoki  suv  ichish  joylarida  pistirmada  turib  rasmga 
olish qiziqarli natijalar beradi.  
 
Hayvonlarning tabiiy holatini va turli ko’rinishdagi hayot tarzini tasvirga 
tushirnish uchun har xil fotoapparatlar va videokameralar mavjud. 
 
Zoologik tasvirlar uchun eng qulayi, ob’yektivi almashtiriladigan oynali 
kamera hisoblanadi. Bunday kameraga teleob’yektiv ham qo’yish mumkin. Bu 
fotoapparat  yordamida-hayvonlarning  turli  ko’rinishlarini  -  har  xil  masofa, 
yugurayotgan, uchayotgan holatlarini tasvirga tushirish mumkin. Hayvonlarning 
hayotini portativ kichik videokameralarga tushirish mumkin. Bulardan tashqari 
hayvonlarni  ayniqsa,  qushlarni  ovozini  magnit  tasmasiga  yozib  olish 
(magnitofonga)  qiziqarli  materiallar  beradi.  Ya’ni,  qushlarni  ovozlarini 
o’rganib, ularning tabiatdagi turlarini aniqlashga imkon tug’iladi.