Samarqand davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

Tashqi  tuzilishi.  Qorinoyoqlilar  tanasi  bosh,  oyoq  va  gavda  bo’lim-laridan 
iborat. Boshida bir yoki ikki juft paypaslagichlar va ko’zlari joylashgan. Ko’z 
aslida 
paypaslagichlar 
asosining 
yonlarida, 
ba’zan 
ikkinchi 
juft 
paypastlagichlarning uchida bo’ladi. Ko’pgina turlarida boshining oldingi qismi 
xartumchaga o’xshash tuzilgan va uning uchida esa og’iz joylashgan bo’ladi. 
       Qorinoyoqlilarning oyog’i qorinning muskulli o’sig’i bo’lib, u kaft shaklida 
bo’ladi.  Oyoq  yordamida  ular  sudralib  harakatlanadi,  ba’zilari  esa  suzadi. 
Ko’pgina  turlari  oyoqlari  yordamida  substratga  mahkam  yopishib  olishlari 
mumkin. Umuman  qorinoyoqlilarning  harxil guruhlarida  yashash  tarziga qarab 
oyoqlar sudraluvchi, yopishib oluvchi, suzuvchi va boshqa turdagi harakatlanish 
vazifalarini  bajaradi.  Shunga  binoan  suzuvchi  oyoqning  ikkala  yon  tomoni 
yassilanib,  suzgich  kurakka  aylangan  yoki  ba’zi  suzuvchilarida  keng 
qanotsimon eshkakni hosil qilgan.  
        Qorinoyoqlilarning  gavdasi  oyog’ining  ustida  joylashgan  va  spiral 
chig’anoqning  rivojlanganligiga  qarab,  biroz  cho’zilgan  bo’ladi.  Gavdaning 
pastki  tomoni  mantiya  burmalarini  hosil  qiladi.  Uning  ostida  esa  mantiya 
bo’shlig’i  joylashadi.  Bu  bo’shliqda  mantiya  majmuiga  kiruvchi  organlar 
joylashgan.  Mantiya  chig’anoq hosil  qiladi.  Bu  chig’anoq  ko’p  hollarda  spiral 
buralgan shaklda bo’ladi. Chig’anoqning ingichka uchki qismi berk, kengaygan 
qismida  teshik  bo’ladi.  Bu  teshikdan  molyuskaning  boshi  va  oyog’i  chiqib 
turadi.  Xavf  tug’ilganida  esa  mollyuska  tanasini  chig’anoq  ichiga  butunlay 
tortib oladi. Chig’anoq spirali soat strelkasi bo’ylab, yoki unga teskari bo’ralgan 
bo’lishi mumkin. Bu holatni chig’anoqning ingichka uchi tomondan qaraganda 
aniqlash mumkin. 
        Qorinoyoqlilarning  chig’anog’i  odatda  yupqa  tashqi  organik  moddali 
(konxiolinli)  qavatdan  va  uning  ostidan  ohak  plastinkali  (ba’zan  chinni  hosil 
qiluvchi)  qavatdan  iborat.  Ayrim  guruhlarida  yana  uchinchi  ichki  qavat,  ya’ni 
sadaf qavati ham hosil bo’ladi.  
         Qorinoyoqlilarning  hamma  guruhlaridagi  ayrim  turlarida  chig’anoq  rudiment  
holida yoki umuman yo’qolib ketgan bo’ladi. Masalan, shilliq qurtlar va yalang’och 
jabrali  mollyuskalar  chig’anog’i  mantiya  ostida  joylashgan  yupqa  plastinka  yoki 
ohak tanachalar shaklida qolgan. Suvda, shuningdek quruqlikda yashovchi ko’pgina 
turlarda chig’anoq ortiq organ yoki qism sifatida umuman qisqarib ketgan. Parazitlik 
bilan hayot kechiruvchilarida ham chig’anoq bo’lmaydi.