Samarqand davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

Bitta  yurakoldi  bo’lmalilar  turkumi  –  Monotocardia.  Mantiya 
organlari  majmui  bittadan  va  tananing  chap  tomonida  joylashgan.  Chuchuk 
suvda  yoki  quruqlikda  yashashga  moslashgan  birqator  turlarida  ktenidiylar 
bo’lmaydi  yoki  ikkilamchi  jabralar  bilan  almashinadi.  Pedal  gangliylari 
rivojlangan. Ushbu turkumning Viviparus va Bithynia avlodlarining turlariko’l 
va hovuzlarda keng tarqalgan. Dengizlarning litoral zonasida esa Littorina ko’p 
uchraydi. Turkumning Buccinium degan turi esa istemol qilinadi. 
 
Orqajabralilar kenja sinfi – Opisthobranchia 
       Ushbu  turkum  vakillari  faqat  dengizlarda  yashaydi.  Aksariyatida 
chig’anoqlari  reduksiyalangan.  Yagona  jabrasi  yurak  orqasida  joylashgan. 
Germofrodit.  Kenja  sinf  yopiqjabralilar  (Tectibranchia)  va  yalang’och 
jabralilar 
(Nudibranchia) 
turkumlariga  bo’linadi.  Yopiqjabralilarning 
ktenidiysi  va  ayrimlarida  chig’anoq  bo’ladi.  Masalan,  dengiz  avliyosi  (Slione 
limacina).  Uning  chig’anog’i  yo’q.  Tanasi  pushti-qizg’ish  rangda.  Yalang’och 
jabralilarning  ktenidiysi  yo’qolib  ketgan.  Adaptiv  jabralar  bi-lan  nafas  oladi. 
Chig’anoqlari  ham  reduksiyalangan.  Turkumning  shimoliy  degizlarida  keng 
tarqalgan turlaridan biri Dendronotus arborescens bo’lib, teri o’simtalari jabra 
vazifasini bajaradi.