Samarqand davlat universiteti қозон миллий тадқИҚотлар технология университети

K
(kirish) - tanlangan vaqt 
oralig„ida tashqaridan sistemaga kiradigan moddaning miqdori; 
Ch
(chiqib ketish) - xuddi shu vaqt oralig„ida tashqariga chiqarilgan modda 
miqdori; 
M
(manba) - sistema ichidagi vaqt oralig„ida paydo bo„ladigan 
(hosil bo„ladigan) modda miqdori; 
O
(oqava) - xuddi shu vaqt oralig„ida 
sistemada yo„qoladigan (sarf bo„ladigan) modda miqdori. 
Eslatma.
Afsuski, balans moddalarining belgilanishi turli 
mualliflarda farq qiladi. Ba‟zi darliklarda 
K
qiymati "kelish" deb 
nomlangan, qolganlari esa bu yerdagidek. Ayrim qo„llanmalarda 
"daromad" atamasi 
K + M
yig„indisi, "harajat" atamasi esa 
Ch + O
yig„indisi bilan belgilangan. Bir xil tushunchalarning har xil so„zlar 
bilan, har xil tushunchalarning esa bir xil so„zlar bilan ifodalanishi fanda 
paydo bo„ladigan holatidir. Ilmiy terminologiyani to„liq birlashtirishga 
urinishlarning hech biri hal qiluvchi muvaffaqiyat bilan yakunlanmagan. 
Ilmiy adabiyotlarni o„qiyotganda, buni albatta hisobga olish va har safar 
u yoki bu so„zning ma‟nosini tushunishda o„ylab ko„rish kerak. 
Balansning beshinchi moddasi - 
T
to„planishi - sxemada 
ko„rsatilmagan. Buni quyidagicha ta‟riflash mumkin. Har lahzada 
sistema ichida ma‟lum miqdorda modda bo„ladi. To„planish - bu vaqt 
oralig„ida uning ko„payishi, interval oxiridagi sistemadagi moddalar 
miqdori va boshidagi miqdor o„rtasidagi farq. Bu ta‟rifdan shu narsa 
kelib chiqadiki, to„planish musbat (moddaning miqdori oshgan), manfiy 
(uning miqdori kamaygan) va nolga teng bo„lishi mumkin (interval 

---

31 
oxirida u boshida qanday bo„lsa shundayligicha qoladi). Bu yerda juda 
muhim bir holatga e‟tibor qarataylik. Statsionar jarayonda to„planish 
nolga teng. Statsionar jarayon ta‟rifi quyida keltirilgan (1.3 -bo„limga 
qarang). 
Balans tenglamasining umumiy shaklini yozamiz: