Samarqand davlat universiteti isoqjon negmatov ijtimoiy ishning etik

Konsyumerizm
harakat mafkurasining vatani ‒ AQShda bo‘lib, bu 
tushunchani 1962-yil 15-martda AQSh Prezidenti Jon F.Kennedi iste’molchini 
himoya qilish, xabardor bo‘lish, tanlash va tinglash huquqini e’lon qilgan 
iste’molchilar huquqlari to‘g‘risidagi qonun loyihasini taqdim etdi. 15-mart kuni 
Butunjahon iste’molchilar kuniga aylandi. 
Keyinchalik ko‘plab mamlakatlarda iste’molchilar huquqlarini himoya qilish 
va tovar ishlab chiqaruvchilarning o‘z mahsulotlarining sifati va xavfsizligi uchun 
javobgarligini oshirish uchun shu kabi qonunlar qabul qilindi. Jumladan, Rossiya 
Federatsiyasida birinchi marta “Iste’molchilar huquqlarini himoya qilish to‘g‘ri-
sida”gi qonunni 1992-yilda qabul qildi, 1995-yilda qonunda ba’zi o‘zgarishlar yuz 
berdi. Qonun oxirgi iste’molchilar va tovar yetkazib beruvchilar o‘rtasidagi 
munosabatlarni tartibga solishga qaratilgan. Qonunning qoidalari xaridorlarning 
sog‘ligi va hayoti uchun xavfsiz bo‘lgan sifatli mahsulotlarni sotib olish, ishonchli 
ma’lumot va tovarlar va xizmatlarni olish huquqini belgilaydi. Reklama faoliyati 
1995-yilda qabul qilingan “Reklama to‘g‘risida”gi qonun bilan tartibga solinadi. 
Umuman olganda, konsyumerizm fuqaro va davlat tashkilotlarining 
sotuvchi-larga iste’molchilarning ta’sirini o‘tkazish va huquqlarini kegaytirish 
uchun qiladigan uyushilgan harakatidir. Mamlakatimizda ham iste’molchilarning 
huquqlarini himoya qilishga katta e’tibor berilmoqda. Fikrimizning dalili sifatida 
1996-yil 26-aprelida qabul qilingan “Iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish 
to‘g‘risida”gi Qonun va boshqa bir qancha qonunlar buning yaqqol namunasidir. 
Mazkur Qonunning 6-moddasida iste’molchining tovarlar to‘g‘risida ma’lumot 
olish huquqi keltirilgan. Mazkur moddaga asosan iste’molchi ishlab 
chiqaruvchidan sotib olinayotgan tovar haqida ma’lumotlar olish huquqi bayon 
etilgan. Mazkur Qonunning 12-moddasida esa iste’molchilarning (ish, xizmat) 
xavfsiz bo‘lishiga talab qo‘yish huquqi keltirilgan. Mazkur moddada ko‘rsatib 
o‘tilganidek, iste’molchi o‘zi sotib olgan tovar sanitariya-gigiyena, shu jumladan, 
radiologiya, epidemiyaga qarshi talablarga va amaldagi boshqa normalar hamda 
qoidalarga rioya etgan holda ishlab chiqarilgan yoki bajarilgan bo‘lishiga va uning 

---

283 
hayoti, sog‘ligi, atrof muhit uchun xavfsiz bo‘lishiga shuningdek, uning mol 
mulkiga zarar yetkazmasligiga kafolat berilishini talab qilish huquqiga ega.