Samarqand davlat universiteti I. X. Nasimov, I. Patterson, K. M. Ibodov hozirgi zamon raqobat

8.3.1-rasm. Raqobatbardoshlikni ta’minlashning asosiy darajalari va maqsadi 
–
taktik darajada raqobatbardoshlik korxonalarning molyaviy xo‘jalik 
faoliyatni aks ettiradi; 
–
strategik darajada raqobatbardoshlik investision jozibadorlikni ham aks 
ettirib biznes qiymatini ifodalovchi mezon hamdir.
Raqobatbardoshlikni ta‘minlashning asosiy masalalaridan biri raqobat 
ustunligini saqlab qolishdir. Bunda eng avvalo ta‘kidlash joizki, ―raqobat 
ustunligi‖ tovar, marka yoki korxonaning raqiblarga nisbatan ustunligidir. Bu 
xususiyat va ko‘rsatkichlar turlicha bo‘lib, bazaviy tovar yoki unining qo‘shimcha 
xizmatlariga, firmada yoki mahsulotni ishlab chiqarish va sotishning o‘ziga xos 
shakliga ham bog‘liq bo‘lishi mumkin. Muvaffaqiyatga erishish uchun har bir 
korxona bu ustunlikni aniqlashi, uni rivojlantirish uchun shart-sharoitlar yaratib 
berishi va raqobat strategiyasini ishlab chiqishi lozim. Demak,
raqobat ustunligi – 
korxonaning raqiblarga nisbatan yuqori qiymat yarata olishi,
muvaffaqiyatga 
erishish uchun bu ustunlikni aniqlashi, uni rivojlantirish uchun shart-sharoitlar 
yaratib berishi va raqobat strategiyasini ishlab chiqishi hamdir.
Raqobat ustunligini ikki darajaga ajratishimiz mumkin: 
1) 
birinchi darajali raqobat ustunliklari
– korxonaning zamonaviy 
texnologiyalardan foydalangan holda mahsulot ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yishi, 
yuqori malakali xodimlar, uzoq muddatli ITTKI, marketingning rivojlanganligi, 
zamonaviy menejment tizimi va usullarining joriy etilganligi, korxonaning nufuzi 
va brendga ega ekanligi bilan izohlanadi. Mazkur ustunliklar uzoq muddat saqlanib 
qoladi va yuqori darajada foydani ta‘minlab beradi. 
2) 
Ikkinchi darajali raqobat ustunliklari
– arzon ishchi kuchi va 
xomashyodan foydalanish imkoniyatining mavjudligi va shu kabilar. Mazkur 
ustunliklar yetarli darajada barqaror bo‘lmasdan, raqiblar tomonidan tezda 
o‘zlashtirilishi mumkin. Faoliyat yuritishning strategik turlarini tanlash nafaqat 
Operativ darajada 
boshqarish 
Maqsad – mahsulot 
raqobatbardoshligi 
Mahsulot 
raqobatbardoshligi 
ko‘rsatkichlarini 
tadqiq qilish 
Joriy darajada 
boshqarish 
Maqsad – 
korxonaning 
moliyaviy holati 
Korxonaning 
moliyaviy holatini 
tadqiq qilish 
Strategik 
boshqarish 
Maqsad – 
korxonaning 
investitsion 
jozibadorligi 
Korxona qiymatini 
tadqiq qilish 
(brend, kapital, 
nufuz) 
Korxona yoki mahsulot 
raqobatbardoshligini boshqarish 

---

143 
raqobat ustunligi, balki uning barqarorligini ham ta‘minlaydi. Raqiblarning savdo 
markasini o‘zlashtirishi, brend kapitaliga ega bo‘lishi, ishlab chiqarish va 
sotishning 
texnologik 
jarayonlar, 
mahsulotlarning 
noyob 
xususiyatlarini 
o‘zlashtirishi mushkul vazifa hisoblanadi. 
Korxonaning raqobatbardoshlikka erishishi 

raqiblar orasida mukammal 
pozisiyani egallashi, to‘g‘ri tanlangan va amalga oshirilgann strategiyaga ham 
bog‘liqdir.