Samarqand davlat universiteti I. X. Nasimov, I. Patterson, K. M. Ibodov hozirgi zamon raqobat

13.2. O’zbekistonda raqobatchilik muhitining vujudga kelishi va antimonopol 
qonunchilik 
Raqobat muhitini yaratish usullariga tovar va xizmatlarning narxlarini davlat 
tomonidan nazorat qilinishi, lisenziyalash hamda tabiiy monopoliya subyektlariga 
xizmat ko‘rsatilishi majburiy bo‘lgan iste‘molchilar doirasini belgilab berilishi 
kiradi. 
Monopolistik 
faoliyatni 
cheklashning 
yo‘llaridan biri 
monopolist 
korxonalarning tovar va xizmatlariga narx va rentabellik darajasini davlat 
tomonidan belgilanishi
dir. Bugungi kunda O‘zbekistonda ushbu uslubdan 
foydalangan holda monopolist korxonalarning o‘z ustunlik mavqyelarini 
suiiste‘mol kilmasliklariga ma‘lum bir ma‘noda erishib kelinmoqda. 
Respublikamizda 
monopolistik 
faoliyatni 
cheklash 
bo‘yicha olib 
borilayotgan usullardan yana biri bu 

xo’jalik subyektlarining tashkil etish, qayta 
tashkil etish, tugatish, bo’lish va birlashishi ustidan davlat nazorati 
hisoblanadi. 
Ushbu usul ham tovar bozorlarida monopolistik mavqye yuzaga kelmasligi uchun 
samarali usullardan biri bo‘lib, asosiy mazmuni o‘zaro qo‘shilish yoki ajralish 
istagida bo‘lgan xo‘jalik subyektlarining oldindan monopoliyaga qarshi davlat 
organining roziligini olishlari bilan ifodalanadi. Yuqoridagi harakatlarni amalga 
oshirayotgan korxonalardan biri yoki har ikkalasi ustunlik mavqyeni egallab turgan 
subyekt bo‘lsalar, shuningdek, ikkala (yoki bir nechta) subyektlarning o‘zaro 
qo‘shilishlari natijasida bozorda ustun mavqye yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan 
taqdirda monopoliyaga qarshi davlat organi uning oqibatlarini tahlil qilib, o‘rganib 
chiqkan holda ularga ushbu harakatni amalga oshirishga ruxsat berishi yoki rad 
etishi mumkin. tovar bozorida 

qo‘shib yuborishga, qo‘shib olishga oldindan 
rozilik berish to‘g‘risida ariza berish sanasida tegishli harakatlarni sodir etishda 
ishtirok etayotganlar aktivlarining jami balans qiymati eng kam oylik ish haqining 
yuz ming baravari miqdoridan ortiq bo‘lsa yoki ular qo‘shib yuboriladigan yoki 
qo‘shib olinadigan yildan oldingi oxirgi kalendar yilda tovarlarni sotishdan olgan 
jami tushumi eng kam oylik ish haqining yuz ming baravari miqdoridan ortiq 
bo‘lsa yoxud ulardan biri tovar bozorida ustun mavqyeni egallab turgan xo‘jalik 
yurituvchi subyekt bo‘lsa; 
moliya bozorida 

qo‘shib yuborishga, qo‘shib olishga oldindan rozilik 
berish to‘g‘risida ariza berish sanasida tegishli harakatlarni sodir etishda ishtirok 
etayotgan shaxslar aktivlarining jami balans qiymati ekvivalentdagi miqdordan 
ortiq bo‘lsa (banklarga nisbatan 

450 mln AQSh dollari, sug‘urta kompaniyalariga 
nisbatan 

25 mln AQSh dollari, lizing kompaniyalariga nisbatan 

3 mln AQSh 
dollari va bank bo‘lmagan kredit tashkilotlariga, qimmatli qog‘ozlar bozori 
professional qatnashchilariga nisbatan 

400 ming AQSh dollari) yoxud bitim 

---

208 
qatnashchilaridan biri moliya bozorida ustun mavqyeini egallab turgan bo‘lsa
127
. 
Monopolistik faoliyatni tartibga solishning usullaridan yana biri bu - 
aksiyalar, ulushlar va boshqa mulkiy huquqlarni
 
olish vaqtida monopoliyaga qarshi 
kurashga oid amaldagi qonun xujjatlariga rioya etilishi ustidan davlat nazoratini 
olish borish hamdir. 
Ustunlik mavqye qo‘lga kiritilmasligi yoki ustun mavqyega ega xo‘jalik 
yurituvchi subyektning o‘z ustunlik mavqyeini suiiste‘mol qilmasligi uchun biror 
bir xo‘jalik yurituvchi subyektning 35 foiz yoki undan ortiq ulushini yoxud 
aksiyalar paketini sotib olish niyatida bo‘lgan jismoniy (tadbirkorlik faoliyati bilan 
shug‘ullanmaydigan shaxslar bundan mustasno) yoki yuridik shaxslar 
monopoliyaga qarshi davlat organning roziligini olishlari talab etiladi. 
Bundan tashqari, ustunlik mavqyeiga ega bo‘lgan xo‘jalik yurituvchi 
subyektlarni