Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti

Lorents-Lorens formulasi
Endi ikkinchi holni qaraylik

Elektr maydoniga zichroq muhit kiritilsin. Bu muhitning molekulasiga ta‘sir qiluvchi maydon tashqi maydondan farq qiladi.

Kondensator qoplamlari orasiga izotrop suyuqlik kiritilgan bo’lsin deylik.


Tashqarida maydon chapdan o’nga yo’nalgan molekulaga tasir etuvchi maydonni quyidagicha aniqlaymiz suyuqlik ichida r radiusli sfera bo’lsin. Kuzatiladigan molekula sferaning markazida turibdi. Ta‘sir etuvchi maydon Е . quyidagiga teng

(1)

- kondensator qoplamlari hosil qilgan induksiyalangan maydon

- maydon sferadan tashqaridagi molekulalarning qutblanishidan hosil bo’lgan

sferadagi molekulalarning qutublanishidan hosil bo’lgan.



- sfera sirtidagi molekulalarning qutblanishidan hosil bo’lgan maydon



. Bularning hammasini (1)ga qo’ysak

(2)

yana dan

buni (2) ga qo’ysak

(3)

Bu maydonga Lorentsning ta‘sir etuvchi ichki maydoni deyiladi. Effektiv maydondan foydalanib qutblanish formulasini yozamiz.

(4)

(4) formulaga effektiv maydon ifodasini qo’ysak

bunda

(5)
ekanligini etiborga olsak

(6)
5) va (6) formulalar Lorents-Lorens formulasi deb ataladi.

Bu ikkala formuladan

(7)

hosil qilamiz (7) formulani 1880 yilda G. Lorents. 1881 yilda L.Lorens chiqargan.

bu statistik (o’zgarmas) maydon uchun. n²– sindirish ko’rsatkichi katta chastotada o’zgaruvchan maydon uchun yoziladi . (Yani yorug’lik tezligiга yaqin tezliklarda yoryg’lik chastotasi 10¹⁴ gt ga teng).

1850 yilda bu formulani statistik maydon uchun O.Mossoti, 1879 yilda R. Klauzius chiqargan. Shuning uchun bu formulani  bilan yozilganda Klauzius-Mossoti formulasi ham deb ham yuritiladi. Bu ikkala formula ham muhitning makroskopik kattaligi bilan mikroskopik kattaliklari orasidagi bog’lanishni aniqlaydi. Siyrak gaz olinsa va bulardan o’rtacha qutblanuvchanlik formulasini chiqaramiz. (6) formuladagi yorug’lik to’lqini maydonida molekulaning holatini harakterlab optik qutblanuvchanlik deb yuritiladi. (5) da o’zgarmas maydondagi molekulani harakterlaydi va statistik qutblanuvchanlik, agar molekula doimiy dipol momentiga ega bo’lsa Р₀ u holda shunday molekula elektr maydoniga kiritsak maydon ta‘sirida o’sha dipol induksiyalanishdan tashqari u maydon yo’nalishida orientatsiyalanadi (ya‘ni ). Natijada qo’shimcha qutblanish vujudga keladi. Molekula dipol momentiga ega bo’lmay anizatrop qutblanishga ega bo’lsa ham orientatsion qutblanish vujudga keladi. (6) va (5) ni qo’yidagicha yozish mumkin

(8)

(8) ning birinchi hadi statistik induksion qutblanish ikkinchi hadi esa orientatsion qutblanishni xarakterlaydi.

Lorents-Lorens formulasi yordamida molekulaning qutblanuvchanligini hisoblash mumkin buning uchun shu formulaga kirgan kattaliklarni bilish kerak. Suv uchun olsak N₁ =3,310²² 1sm³ ga shuncha suvda molekula bor, sindirish ko’rsatgichi n= 1,333 ga teng

bo’lar ekan, bo’lar ekan solishtirsak bo’ladi

ya‘ni molekulaning qutblanuvchanligi uni o’lchamida bo’ladi. Shu o’lchov birligi asosan sferik bo’lgan molekulalarda yaxshi yaratiladi. Shu sababli Lorentts-Lorents formulasi tajribada keng qo’llaniladi. Bu formulani chiqarishda muhim bir fakt hisobga olinmagan molekula o’lchami yorug’lik to’lqin uzunligidan juda kichik.Shu sababli turli molekulalar to’lqin uzunligining turli tebranish fazasiga tug’ri keladi. Bundan tashqari molekulalarning uzunligi bo’ylab to’lqinning turli fazasi tug’ri keladi bu faktor optik hodisalarning yuzaga kelishida muhim hisoblanadi. Ayniqsa tabiiy optik aktivlikda bu faktor hisobga olinmasa katta xatolarga yo’l qo’yiladi.