Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti umumiy fizika va magnetizm kafedrasi

ISHNI BAJARISH TARTIBI
1. Ishni bajarish uchun 6.1-rasmda keltirilgan elektr zanjirini tuzing va uni o’qituvchiga tekshirtiring.
2. O’qituvchidan ishni bajarish uchun ruxsat olgach, qurilmani tok manbayiga ulang.
3. Voltmetr yordamida zanjirga ketma-ket ulangan (R₁, R₂) qarshiliklardagi kuchlanishning tushishini o’lchang.
4. Ampermetr ko’rsatishi bo’yicha zanjirdan oqayotgan tok kuchini aniqlang.
5. Zanjirning bir qismi uchun Om qonuniga ko’ra R₁, R₂qarshiliklarning son qiymatini hisoblang.
6. Tajribani turli xil elektr qarshiliklari uchun takrorlang.
7. Tajribadan olingan natijani nazariy yo’l bilan topilgan umumiy qarshilik bilan taqqoslang.
8. Olingan natijalar asosida quyidagi jadvalni to’ldiring

№	I, A	U1, V	U2, V	U, V	R1, Om	R2, Om	R, Om	, Om
1
2
3
…

NAZORAT UCHUN SAVOLLAR

1. Elektr qarshiligi deb nimaga aytiladi?

2. O’tkazgichlar ketma-ket ulanganda nima sababdan ular orqali oqayotgan tok kuchining miqdori teng bo’ladi?
3. O’tkazgichlar ketma-ket ulanganda ulardagi kuchlanishlar tushishi o’zaro qanday munosabatda bo’ladi?
4. O’tkazgichlar ketma-ket ulanganda umumiy elektr qarshiligini hisoblash ifodasini keltirib chiqaring.
5. Elektr zanjiriga ampermetr va voltmetrlar qanday ulanadi?
O’TKAZGICHLARNI PARALLEL ULASH


NAZARIY QISM


Tarmoqlangan zanjirda o'zaro parallel ulangan o'tkazgichlardagi kuchlanishlar tushishi o'zaro tengdir:
(1)
Zanjir tarmoqlanmagan qismidagi tok kuchi o'zaro parallel ulangan o'tkazgich-lardagi tok kuchlari yig’indisiga tengdir:
(2)
Zanjiming bir qismi uchun Om qonuniga binoan quyidagini yozishimiz mumkin:
(3)
(3) ifodadan o'zaro parallel ulangan o'tkazgichlar orqali o'tayotgan tok kuchlarining nisbati ularning elektr qarshiliklari nisbatiga teskari munosabatda ekanligi kelib chiqadi, ya'ni
(4)
Zanjirning bir qismi uchun Om qonuni va (2) tenglikni e'tiborga olgan holda zanjining tarmoqlanmagan va tarmoqlangan qismlaridagi tok kuchlari uchun quyidagi ifodani hosil qilamiz:
(5)
Demak, o'tkazgichlar parallel ulanganda zanjiming umumiy qarshiligi kamayib, zanjir orqali ko'proq tok oqib o'tar ekan. (5) ifodadan umumiy qarshilik uchun quyidagi formulani olamiz:
(6)