Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti umumiy fizika va magnetizm kafedrasi

Fanning annotatsiyasi

Respublikamiz mustaqillikka erishgandan so’ng, bozor iqtisodiga asoslangan jamiyat qurishga kirishildi. Ma’lumki, jamiyat bilan ta’lim tizimi o’rtasida o’zaro dialektik munosabat mavjud. Jamiyat ta’lim tizimining rivojlanishi uchun shart-sharoitlar yaratib bersa, ta’lim tizimi o’z navbatida jamiyat taraqqiyotini amalga oshiradigan malakali kadrlarni yetkazib beradi. Ammo sovetlar davridan bizga meros bo’lib o’tgan ta’lim tizimi zamona talabiga javob bera olmas edi. Ta’lim tizimidagi kamchiliklarni prezident I.Karimov 1997 yil 29 avgustdagi Oliy Majlisning IX sessiyasida so’zlagan nutqida har tomonlama chuqur tahlil qilib berdi. Ta’lim tizimida islohotlarni amalga oshirish yuzasidan hukumatimiz tomonidan «Kadrlar tayyorlashning milliy dasturi» va «Ta’lim to’g’risida»gi qonun qabul qilindi. Ushbu davlat hujjatlarida ta’lim tizimining muhim qismi bo’lgan o’qitish uslubiyatiga ham keng e’tibor berilgan. Ta’lim jarayonini tubdan isloh qilish uchun yangi mazmundagi va zamona talabiga javob beradigan o’quv adabiyotlari, uslubiy qo’llanmalar yaratish va ilg’or pedagogik texnologiyalarni joriy etishni taqozo etadi. Ta’lim tizimidagi kamchiliklar shu jumladan fizika fanini o’qitish uslubiyatini ham chetlab o’tmadi. Respublika DTM ning axborotida qayd etilishicha, keyingi yillarda abiturentlarning fizika fanidan to’plagan ballari fanlar orasida oxirgi o’rinlarni egallab kelmoqda. Respublika miqyosida maktab o’quvchilari o’rtasida o’tkaziladigan olimpiadalarda fizika fani bo’yicha 1 va 2 o’rinlar bo’sh qolmoqda. Bunday ahvol Respublikada fizika fanini o’qitish uslubiyatida jiddiy kamchiliklar mavjudligidan darak beradi. Bu muammoni hal etishning yagona yo’li fizikani o’qitishga ilmiy yondashuv-sistemali tahlil usuli hisoblanadi. Rivojlangan xorijiy davlatlarning ta’lim tizimida sinovdan o’tib o’zining hayotiyligini ko’rsatgan yangi pedagogik texnologiya (YaPT) bizning ta’lim tizimimizda yaqinda kirib kela boshladi. Fizikani o’qitishda YaPT ni joriy etish o’qituvchidan zamonaviy didaktik usullar (induksiya, deduksiya, sistema, model, analogiya)ni keng qo’llashni taqozo etadi. Ikkinchidan ta’lim jarayoni murakkab, takomillashib boruvchi, ochiq, boshqariladigan dinamik va nochiziqli sistema hisoblanadi. Bu sistemaning asosiy elementlari bo’lib o’qituvchi, o’quvchi, darsliklar, o’qitish uslubiyati va xokazolar hisoblanadi. Bu elementlarning har biri o’z navbatida murakkab sistema hisoblanadi. Ushbu elementlar o’rtasida funksional bog’lanish mavjud. Funksional bog’lanishlarni tahlil qilib uning zaif tomonlarini aniqlash va uni bartaraf etish orqali fizikani o’qitishning samaradorligini oshirishga erishish mumkin.

Buning uchun fizika o’qituvchisidan fizika fanidan fundamental bilim va uni o’qitishning zamonaviy uslubiyatidan yetarli bilimga ega bo’lish talab etiladi. Hozirgi kunda fizika fanini o’qitish uslubiyatiga bag’ishlab yozilgan darsliklar zamonaviy talablarga mutlaqo mos kelmay qoldi. Shuning uchun fizikani o’qitish uslubiyati fanidan zamonaviy talablarni e’tiborga olib darsliklar, uslubiy qo’llanmalar yaratish dolzarb muammo hisoblanadi. Yuqorida qayd etilgan mulohazalarni e’tiborga olib, mualliflar tomonidan bir necha yillar davomida universitetning fizika fakulteti talabalariga fizikani o’qitish uslubiyati fanidan o’qib kelingan ma’ruzalarda to’plangan tajribalar asosida ushbu o’quv-uslubiy majmua tuzildi. Unda didaktikaning an’anaviy tomonlarini saqlab qolgan holda zamonaviy didaktika asosi YaPT ga keng e’tibor berildi.


Mualliflar:

fizika-matematika fanlari doktori, professor O.Q.Quvandiqov

fizika-matematika fanlari nomzodi, dotsent X.O.Shakarov

fizika-matematika fanlari nomzodi, dotsent X.Sh.Rustamov

fizika-matematika fanlari nomzodi, dotsent M.K.Salaxitdinova