Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti umumiy fizika va magnetizm kafedrasi

NAZORAT UCHUN SAVOLLAR

1. 
   Metallarda elektr o'tkazuvchanlik jarayonini tushuntiring.
   
2. 
   O'tkazgichning elektr qarshiligi deganda nimani tushunasiz?
   
3. 
   O'tkazgichning elektr qarshiligi qanday kattaliklarga bog'liq?
   
4. 
   Metallarning elektr qarshiligi temperatura bo'yicha qanday o'zgaradi?
   
5. 
   O'tkazgich elektr qarshiligining termik koeffitsienti deb nimaga aytiladi?
   
6. 
   Uitston ko'prigining ishlash tamoyilini tushuntiring.
   
7. 
   O'ta o'tkazuvchanlik hodisasi nima? O'ta o'tkazuvchanlik hodisasi barcha
   metallarda kuzatiladimi?
   

LABORATORIYA ISHI № 8
O’TKAZGICHLARNI KETMA-KET VA PARALLEL ULASH
Ishning maqsadi: Ketma-ket ulangan elektr qarshiliklarda kuchlanish tushishini o’rganish, Parallel ulangan o’tkazgichlarning umumiy elektr qarshiligini aniqlash.
Kerakli asbob va jihozlar:Jhp-3000A rusumli tok manbayi, voltmetr, ampermetr, turli xil qarshilikka ega bo’lgan qarshilik (rezistor)lar to’plami, kalit va ulash simlari.


NAZARIY QISM
O’tkazgichlar ketma-ket ulanganda birining oxiri ikkinchisining boshiga, ikkinchisining oxiri uchinchisining boshiga va hakazo kabi tartibda ulanadi (6.1- rasm).

6.1-rasm.

Qarshiliklar ketma – ket ulanganda ularning umumiy kuchlanishi qarshiliklardagi kuchlanishlar yig’indisiga teng, ya’ni

(1)
Qarshiliklardan o’tayotgan tok kuchlari esa bir – biriga va umumiy tok kuchiga ham teng bo’ladi:
(2)
Zanjirning bir qismi uchun Om qonunidan foydalangan holda (1) formulani quyidagicha yozamiz:
(3)
(2) ni hisobga olsak, o’tkazgichlar umumiy qarshiligi har bir o’tkazgichlardagi qarshiliklar yig’indisiga teng bo’ladi:
(4)


QURILMANING TUZILISHI VA ISHLASHI
O’tkazgichlarni ketma-ket ulashda ulardagi kuchlanish tushishini o’rganish qurilmasining elektr sxemasining ko’rinishi 6.1-rasmda tasvirlangan. Qurilma tok manbayi, ampermetr, voltmetr, kalit va qarshiliklar to’plamidan iborat. Kalit yordamida qarshiliklar tok manbayiga ulanadi. Voltmetr va ampermetr mos ravishda parallel va ketma – ket ulanadi. Elektr zanjirdan tok o’tganida qarshiliklarda issiqlik ajraladi. Bu issiqlik ajralishiga o’tkazgichning qarshiligi sabab bo’ladi. Qarshilik qancha katta bo’lsa, shuncha kam tok o’tadi.