Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti umumiy fizika va magnetizm kafedrasi

Sistema harakati va uning takomillashuvi
Sistema o’z harakati davomida uning o’zida va uni o’rab olgan atrof- muhitda qandaydir o’zgarish yuzaga keladi. Masalan: Soat, transport, kinoteatr, televizor harakatlanadi. Maqsadni o’zgarishi bilan sistemada takomillashuv jarayoni kechadi. Takomillashuvni o’ziga xos xususiyati shundan iboratki sistemaga xos struktura yangi maqsadga javob bera olmay qoladi, yangi talabga javob berish uchun sistema strukturasi ba’zi hollarda sistemani barcha tarkibiy qismlari qaytadan tuziladi, sistema butunlay o’zgartiriladi. Misol sifatida ta’lim sistemamizda olib borilayotgan islohatlarni keltirishimiz mumkin. Mustaqillika erishganimizdan keyin ta’lim tizimi yangi maqsadga javob bera olmay qoldi. Natijada ta’lim sistemasini tubdan isloh qilishga kirishdik.

Chiqish



Krish




Sistemaning qora
yashik modeli

Sistema tarkibi

Sistema
strukturasi

Sistema
grafi


Ochiq va yopiq sistemalar. Agar sistema tashqi muhit bilan o’zaro aloqada bo’lsa unga ochiq sistema deyiladi, aks holda u yopiq deyiladi. Har qanday sistema muhitda faoliyat ko’rsatadi. Shuning uchun sistemani faoliyati va uning takomillashuvi muhit xususiyatlariga ham bog’liq bo’ladi.

Sistema muhit bilan hamohang (Ingrediyent) bo’lgan taqdirda u rivojlanib takomillashib boradi. Aks holda sistemaning takomillashuvi yuz bermaydi. Ingrediyent so’zining lug’aviy ma’nosiga to’xtalamiz.

“Ingerdiyent”-lotin tilidan olingan bo’lib biror murakkab sistemaning bir bo’lagi degan ma’noni anglatadi. Bu so’z optika bo’limidagi “kogerent” so’zi bilan hamohang hisoblanadi.
Sistema bilan atrof-muhit o’rtasida o’zaro dialektik munosabat mavjud. Muhit sistemaning takomillashuviga ijobiy yoki salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin. O’z navbatida sistema ham muhitning o’zgarishiga olib keladi.