Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti astronomiya yo

Ekzosayyoralar toʻgʻrisidagi bugungi ma’lumotlar: Biz hozirgi vaqtda yirik ekzosayyoralarni spektrlarini olib, ularning spektral chiziqlarini oʻrganish imkoniga egamiz. Ya’ni shu usul bilan spekto tarkibida suv, metan va karbonad angdridi chiziqlari borligini aniqlash mumkin. Hozircha juda yirik ekzosayyoralar va oʻzining yulduziga yaqin joylashgan ekzosayyoralar toʻgʻrisida gap bormoqda. Bu ekzosayyoralrning oʻrganish ancha oson. Birinchidan bu ekzosayyoralar yulduz tomonidan ming Kelvin haroratgacha qizdirilgan boʻladi. Ikkinchidan bu ekzosayyoralar oʻz yulduzlari oldidan tez – tez oʻtib turadi. Natijada koʻp tranzit (koʻchish) boʻladi va biz qisqa vaqt oraligʻida koʻproq natija olish imkoniga ega boʻlamiz. Lekin biz hozircha kichik ekzosayyoralarni oʻrganish imkoniyatiga ega emasmiz. Shunga qaramasdan ekzosayyoralarni oʻrganishning qiziqarli imkoniyati mavjud. Bu usul quydagicha: masalan sizda 100 dollarlik pul birligi bor. Lekin siz uni haqiyqiy ekanligini bilmaysiz. Sizda uni aniqlash uchun maxsus apparat yoʻq. Siz u holda ajoyib bir ish qilishingiz mumkin. Buning uchun siz uni yondirasiz. Agar kulda rasmlarning izi qolsa demak dollor haqiyqiy boʻlgan. Shunday qilib kichik sayyora oʻzining yulduziga qulab tushsa, u holda yulduzning spektrida kichik kichik sayyoraga xos elementlarning hammasini koʻramiz. Bu orqali demak, bu yulduzning kichik tosh sayyorasi boʻlib unda hayot elementlari boʻlgan boʻlishi mumkin. Ayrim olimalar aynan ekzosayyoralar toʻgʻrisidagi eng birinchi ma’lumotlar aynan shunday yoʻl bilan olingan deb takidlashmoqda. Oq karliklardan shunga oʻxshash animal spektrlarni koʻp olganlar, lekin uning tabiatini faqat ekzosayyoralar kashf qilingandan keyin tushuntirishga erishganlar. Ya’ni oq karliklarga tosh sayyoralar qulab tushgandan keyin ularning tarkibi boshqa elementlar bilan xususan biomarkerlar bilan boyib qolgan degan fikrga kelishgan. Lekin bizni qiziqtiradigan narsa, qaysi ekzosayyorada hozirgi vaqda hayot bor va qaysilarida qachonlardir hayot boʻlgan degan savollarga javob topishdir.