|
Name
|
RA
|
Dec
|
Magnitude
|
|
14:51:04.0
|
+05:56:50
|
12,21
|
|
15:28:13.0
|
-16:24:39
|
|
HAT-P-45
|
|
|
12,794
|
HAT-P-23
|
|
+16:45:44
|
11,94
|
|
19:37:14.0
|
-22:12:16
|
13,1
|
WASP-109
|
|
|
11,4
|
|
|
-03:22:52
|
12,794
|
AS 205A
|
16:11:31.0
|
|
|
HAT-P-55
|
|
|
13,207
|
HAT-P-46
|
18:01:47.0
|
|
11,936
|
HAT-P-31
|
18:06:09.0
|
+26:25:36
|
11,66
|
HAT-P-45
|
|
|
12,794
|
HAT-P-49
|
20:21:46.0
|
+26:41:34
|
10,21
|
HAT-P-46
|
|
|
11,936
|
HAT-P-34
|
20:12:47.0
|
+18:06:18
|
|
HAT-P-23
|
|
+16:45:44
|
11,94
|
WASP-17
|
15:59:51.0
|
|
11,6
|
3.3.Kuzatish va hisoblashlar taxlili
HAT-P-27 va HAT-P-45 yulduzlari Samarqand Davlat universiteti oʻquv observatoriyasida kuzatish olib borildi va yulduzning tasvirlari olindi. Ekzosayyoralarning nomlari HAT-P-27b va HAT-P-45b. Shuningdek ushbu ishda O'zbekiston Fanlar akademiyasi Astronomiya institutining Maydanak balandtog' observatoriyasining ko'zgusi diametri 60 sm bo'lgan Zeiss-600 "shimoliy" teleskopi yordamida olingan TrES-1b va TrES-3b ekzosayyoralari ham o'rganildi.
3 .12-rasm. UsnoView dasturidagi HAT-P-27 yulduz tasviri
3.13-rasm.Teleskopda olingan HAT-P-27yulduzning haqiyqiy tasviri
3.14-rasm.UsnoView dasturidagi HAT-P-45 yulduz tasviri
3 .15-rasmTeleskopda olingan HAT-P-45 yulduzning haqiyqiy tasviri
Yulduz:HAT-P-45
Nomi
|
HAT-P-45
|
|
|
Uzoqligi
|
305.0 ( -17.0+35.0 ) pc
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Massasi
|
1.259 (± 0.058) MQuy
|
|
|
|
|
|
|
Effektiv temperaturasi
|
6330.0 (± 100.0) K
|
|
|
Radiusi
|
1.319 ( -0.072+0.155 ) RQuy
|
|
|
Metalligi [Fe/H]
|
0.07 (± 0.1)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
RA2000
|
18:17:30.0
|
|
|
Dec2000
|
-03:22:52
|
|
| Planeta: HAT-P-45 b
Nomi
|
HAT-P-45 b
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ochilgan vaqti
|
2013
|
|
|
Massasi
|
0.892 ( -0.099+0.137 ) Myup
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Orbita aylanish davri
|
3.128992 yil
|
|
|
Ekksintriteti
|
0.049 (± 0.063)
|
|
|
Radiusi
|
1.426 ( -0.087+0.175 ) Ryup
|
|
|
3.16-rasm. Maydanak observatoriyasining Zeiss-600 teleskopida olingan TrES-1b ekzosayyorasi tasviri
3.17-rasm. Maydanak observatoriyasining Zeiss-600 teleskopida olingan TrES-3b ekzosayyorasi tasviri
Майданак баланд тоғ обсерваториясининг Цейсс-600 («шимолий») телескопи (3.18-расм) маълумотлари 1-жадвалда келтирилган.
1-жадвал.
Teleskop nomi
|
Ko'zgusining diametri
|
Fukus masofasi
|
Teleskop ishga tushirilgan vaqti
|
Carl-Zeiss 600
|
600 mm
|
7200 mm
|
1975 yil
| Kuzatuv ishlari yuqori sifatli FLI IMG1001E kamerasida olib borildi. Bu kameraning parametrlari 2-jadvalda keltirilgan.
2-jadval. FLI IMG1001E kamerasining parametrlari.
Piksellar soni
|
Ko'rish maydoni
|
O'qish shovqini (Redoutnoise)
|
Kuchaytirish koeffitsiyenti
(gain)
|
1024х1024
|
11'х11' (minut)
|
13
|
5
|
3.18-расм. Maydanak balandtog' observatoriyasing Zeiss-600 (shimoliy) teleskopi.
TrES-3b ekzosayyoras 2007 yilda tranzit usulida topilgan. Massasi 1.92±0.23MJ ga teng. Ushbu ekzosayyora 24 iyul 2012 yildan 2012 yilning 14 avgustigacha Maydanak observatoriyasining Zeiss-600 teleskopida kuzatilgan.
Kuzatuv ma'lumotlarini qayta ishlashda tanlab olingan ekzosayoralar uchun tanlab olingan standart yulduzlardan foydalandik (3.12, 3.14, 3.16 va 3,17-rasmlar). Ma'lumki, kuzatuv ma'lumotlarini qayta ishlash ob'ektlarning o'rganishni kuzatuvdan keyingi eng muhim bosqichi hisoblanadi. Shuning uchun kuzatuv vaqtida ob'ektlarning fotometrik taxlilida katta ahamiyatga ega bo'lgan bias (0 satxning siljishini hisobga olish), dark (qorong'ulik tokini hisobga olish) va flat (yuza tekisligini to'g'rilash) kuzatuvga alohida e'tibor qaratildi. Kuzatuv ma'lumotlarini fotometrik tahlil qilishda LINUX operatsion sistemasida ishlovchi IRAF (Image Reduction and Analysis Facility) [9] paketidan foydalanildi. Yakuniy tasvir (fotometrik o'rganishga tayyor tasvir)ni olishda quyidagi formuladan foydalanildi.
(1)
bu erda: - Teleskopda yordamida olingan tasvir.
- yuza tekisligini to'g'rilash yordamchi flat tasviri
- qorong'ulik tokini hisobga olish yordamchi dark tasviri
- 0 satxning siljishini hisobga olish bias
- tasviri - qo'shimcha shovqinlar (kosmik va boshqa shovqinlar).
Ekzosayyoralarning nisbiy yulduz kattaligini aniqlash uchun quyidagi formulalardan foydalanildi.
(2)
bu erda:
- kuzatilgan ob'ektning topilgan instrumental yulduz kattaligi, - kuzatilayotgan ob'ektga solishtirma yulduzning nisbiy yulduz kattaligi. - solishtirma yulduzning topilgan instrumental yulduz kattaligi, Bizga ma'lumki birgina yulduzni o'rganish uchun bir nechta solishtirma yulduz (reference)lardan foydalaniladi.
Bunday holatda tabiiyki, tanlab olingan har bir solishtirma yulduz va ob'ekt uchun formulaga asosan alohida-alohida magnituda hosil bo'ladi. Quyida rasmda (3.19-rasm) huddi shunday holda ekzosayyorauchun solishtirma yulduzlar bilan olingan nisbiy yulduz kattaliklari va umumiy yulduz kattaligiga mos keluvchi yorqinlik egri chizig'i keltirilgan.
|
| 3.19-rasm. TrES-1b (chapda yuqorida) va TrES-3b (o'ngda yuqorida) ekzosayyoralarining yorqinlik o'zgarishi chizig'i va ekzosayyora solishtirma yulduzlarining o'zaro munosabati. |
O'zgaruvchan ob'ektlarni o'rganishda solishtirma yulduzlarning axamiyati juda katta. Solishtirma yulduzlar nisbiy yulduz kattaligi kuzatuvlar davomida o'zgarmas bo'lishi kerak. Shu jumladan biz xam o'rganilayotgan blazar uchun tanlab olingan A va B solishtirma yulduzlar nisbiy yulduz kattaliklarining o'zaro munosabatlarini ko'rib chiqdik va xakikatdan xam bu ob'ektlar magnitudasi o'zgaruvchan emasligiga ishonch hosil qildik (3.19-rasm.)
Solishtirma yulduzlar yordamida olingan bir nechta nisbiy yulduz kattaliklarini umumlashtiruvchi, o'zgaruvchan yulduzning umumiy nisbiy yulduz kattaligi quyidagi matematik ifodadan topildi:
(3)
bu erda:
- 1- solishtirma yulduz yordamida olingan nisbiy yulduz kattaligi - 2- solishtirma yulduz yordamida olingan nisbiy yulduz kattaligi - 2- solishtirma yulduz yordamida olingan nisbiy yulduz kattaligi hatoligi
Таблица 1. TrES-1b ekzosayyorasining fotometrik tahlil natijalari
|
Yulian vaqti
|
To'silishning davomiyligi (min.)
|
Yorqinlik o'zgarishi (mag.)
|
Ekzosayyoraning radiusi
|
24.07.2012
|
2456133.43449±0.00052
|
68.6±2.5
|
0.0258±0.0012
|
1.2166
|
Abweiler Observatoriyasi natijasi
|
2456133.43407±0.00104
|
73 +/- 5
|
0.0238 +/- 0.0021
|
1.169 -0.052+0.050
|
Lisnyky Observatoriyasi natijasi
|
2456133.43233 +/- 0.00061
|
81.7 +/- 3.2
|
0.0251 +/- 0.0017
|
1.200 -0.041+0.039
|
14.08.2012
|
2456154.33434±0.00046
|
80.6±2.3
|
0.0280±0.0010
|
1.2674
|
XULOSA
Bitiruv malakaviy ishi bajarilishi jarayonida tegishli ma’lumotlar o’rganildi, tahlil qilinib, quyidagi xulosalarga kelindi: Astrofizikada bugungi kunda eng jadal rivojlanayotgan boʻlim bu ekzosayyoralar astrofizikasidir. Bunga qator sabablar bor.
Birinchidan bu sohani oʻrganishni boshlaganiga koʻp vaqt boʻlgani yoʻq. Y’ani bu soha 1980-1990-yillardan boshlab oʻrganila boshlandi. Shuning uchun ham ekzosayyoralarni koʻp oʻrganish va ilmiy ma’lumotlar olish mumkin.
Ikkinchidan hozirgi kunda qator ilmiy izlanishlar olib borish usullari ishlab chiqildiki, endilikda koʻplab ekzosayyoralarni kashf qilish mumkin.
Uchinchidan boshqa sohalardan farqli ravishda, masalan kosmologiyadan farqli ravishda ekzosayyoralar toʻgʻrisida ma’lumot olish uchun juda ham qimmatbaho asboblar talab qilinmaydi. Chunki ekzosayyoralarni kuzatish uchun kichik ilmiy qurilmalar ham yetarli boʻladi. Bu faktlarning hammasi ekzosayyoralar toʻgʻrisida koʻplab natijalar olish imkonini beradi.
Shuni takidlash lozimki Quyosh sistemasidagi bir qator sayyoralarni oddiy ko’z bilan ko’rish mumkin bo’lgan holda ekzosayyoralarni ko’rish mumkin emas. Bugungi kunda olimlar oldida turgan asosiy vazifalardan biri bu ekzosayyoralarni izlab topish va ularda hayot bormi yoki yuqmi shuni aniqlashdan iborat.
Shuningdek, Ushbu ishda HAT-P-27 va HAT-P-45 ekzosayyoralari Samarqand davlat univarsiteti ilmiy-o'quv observatoriyasining ko'zgusi diametri 48 sm bo'lgan Grubb Parsons teleskopida kuzatildi. Kuzatuvlar olib borish metodlari, Zaryad aloqali qurilmalari to'grisida tushinchalar olindi. Teleskopda kuzatuvlar olib borish ko'nikmalari hosil bo'ldi
Maydanak observatoriyasi Zeiss-600 teleskopi yordamida kuzatilgan TrES-1b va TrES-3b ekzosayyoralarining kuzatuv ma'lumotlari asosida ekzosayyoralarning fotometrik tahlil qilish ishlari olib borildi va tahlil natijalari keltirildi.
ADABIYOTLAR RO’YXATI
Mamadazimov M., Egamberdiyev Sh. Quyosh fizika, O`zMU. Toshkent, 1999-yil.
Sattorov I. Astrofizika 1- qism. Toshkent, 2007-yil.
Mirtoshev D. Variability of the X-rasun during dessanding period of solar cuel 23PG pilot projest, RPL, India-2015-yil.
Mirkomilov M., Mirtoshev Z. The X-rasun observation during solercuell. Yosh olimlar ilmiy-amaliy konferensiya tezislar to`plami. 22-dekabr 2015-yil.
Куликовский Е.П. "Справочник любителя астрономи" Наука М.: 1977 год.
"Система Сатурна" Мир, М.: 1990 год.
Цикл "Семья Сонца: планиты и спутники Солнечной системы " Мир, М.:1984 год.
С.Н.Куликовский."Планеты открыте заново" М.Наука.1981 год.
Internet ma’lumotlari
http://www.exoplanet.eu/
http://iraf.noao.edu
http://planetquest.jpl.nasa.gov
http://www.allplanets.ru
www.space.com.
http://var2.astro.cz
Do'stlaringiz bilan baham: |
