Samarqand davlat universiteti biologiya fakulteti botanika kafedrasi

Gullash.  Murtakni  hosil  bo‘lishi  uchun  avvalo  gullash  keyin  changlanish  va  urug‘lanish 
sodir  bo‘lishi  kerak. Gullash  o‘simliklar  hayotida  eng  ko‘zga  ko‘rinadigan  hodisalardan  biridir. 
O‘simlikda  gul  hosil  bo‘lishi  uchun  oziq  moddalar  (uglevod,  oqsil,  yog‘  va  boshqalar) 
to‘planishi  kerak.  Shuning  uchun  ham  o‘simliklar  orasida  vegetatsiya  davrining  birinchi  yilida 
gullaydigan  bir  yilliklar,  urug‘  ekilgandan  so‘ng  kamida  40  kun  o‘tgandan  keyin  gullaydi. 
Ko‘pchilik bir yillik yovvoyi terofit yoki efemerlar (yunon. efemeros-bir kunli, fiton-o‘simlik) – 
qisqa  vaqt  yashaydigan  bahori  o‘simliklar  urug‘idan  ko‘karib  chiqib,  bir  vegetatsiya  davrida 
gullab urug‘ beradi (lolaqizg‘aldoq – Papaver pavonium). Ammo ko‘p yillik o‘simliklar orasida 
ham  hayotida  bir  marta  gullaydigan  monokarpik  (yunon.  monos-bitta,  karpis-meva)  o‘simlik 
ham uchraydi. Masalan, O‘zbekistonning cho‘llarida o‘sadigan sumbul - Ferula assj-fetida – ana 
shunday monokarpik o‘simlikdir. 
Ba’zi  o‘simliklar  hayotining  ikkinchi  yilida  gullaydi.  Bunday  o‘simliklar  ikki  yillik 
o‘simliklar deb ataladi (sabzi, lavlagi, turp va boshqalar). 
Ko‘pchilik  o‘simliklar  hayotining  (vegetatsiya  davrining)  5-6  yilida  yoki  ko‘p  yillar 
o‘tgandan so‘ng gullaydi va gullashni har vegetatsiya davrida davom ettiradi, bunday o‘simliklar 
p o l i k a r p i k (yunon. poli-ko‘p, karpos-meva) deb ataladi. Masalan, olma, o‘rik, gilos, tropik 
o‘simliklardan kakao, kokos palmasi va boshqalar. 
O‘simliklar gullashdan oldin g‘unchalar (gulkurtaklar) hosil qiladi, g‘unchalar gullashdan 
oldingi  davr  hisoblanadi.  G‘unchaning  gulkosabarglari  bilan  gulkosabarglarining  pastki 
qismlarining  yuqori  tomoni  o‘sib  tez  ochiladi  va  ayni  vaqtda  changchilar  ham  urug‘chilar  ham 
ochiladi. Mana shu hodisaga gullash deb ataladi. 
Gulning  ochilishi  ma’lum  bir  harorat  va  nisbiy  namlikda  ertalab  (azonda)  kunduzi  va 
kechqurun  bo‘lishi  mumkin.  Bir  o‘simlikni  gullash  davri  bir  haftadan  bir  necha  haftagacha 
davom etishi mumkin. Gullash oxirida gul changlangandan keyin so‘liydi. Gultojbarg to‘kiladi.