Samarqand davlat universiteti biologiya fakulteti botanika kafedrasi


-rasm. Asimmetrik gul (Aesculus pavia)



Download 13,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet168/432
Sana11.08.2021
Hajmi13,88 Mb.
#145422
1   ...   164   165   166   167   168   169   170   171   ...   432
Bog'liq
botanika yuksak osimliklar sistematikasi.

52-rasm. Asimmetrik gul (Aesculus pavia). 
 
Gultojbarglarning  rangi  har  xil  bo‘lishi  mumkin.  Tropik  o‘rmonlarda  o‘suvchi 
o‘simliklarning guli qizil, pushti yoki ko‘k gunafsha, mo‘tadil iqlimlarda o‘suvchi o‘simliklarda 
ko‘pincha  sariq  bo‘ladi.  Gultojlarning  rangi  hujayra  shirasida  erigan  finollardan  (antosian, 
flavanoid)  va  karasinoidlar,  hamda  hujayra  shirasining  R-ga  bog‘liq.  Ba’zi  gultojlarning  tabiiy 
rangi  o‘zgarib  oqarishi  mumkin.  Bunga  a  l  b  i  n  i  z  m  (lot.  albus-oq)  deyiladi.  Gultojlarda 
baxmaldek mayin bezaklar bo‘ladi, bu bezaklarni faqat hasharotlar sezadi.  
Taxasuslanish natijasida gultoj tubida maxsus ch o‘ z i q o‘simta p i x ch a hosil bo‘ladi. 
Pixcha  gultojlardan  yoki  oddiy  gul  qo‘rg‘onidan  taraqqiy  etadi.  Uni  devorlari  atrofida  yoki 
ichida  nektardon  hosil  bo‘ladi  (ayiqtovondoshlar,  ko‘knordoshlar,  xinadoshlar  va  boshqa 
ko‘pgina o‘simliklar).  
Juda  ko‘p  o‘simliklarni  gultojlaridan  nektar  (yunon.  nektar-sharbat)  ajraladi.  Nektar 
guldagi  shira  ajratuvchi  bezlardan  –  nektardon  ajratiladi  va  har  xil  hasharotlar  nektarni  olish 
uchun  gulga  qo‘nib  uni  changlatadi.  Nektardonlar  gulqo‘rg‘on  (kosacha,  tojgul)  changchi 
iplarida  yoki  staminodiy  (lot.  stamin-changchi,  ip;  yunon.  eydos-tus,  qiyofa)  ya’ni  chang  hosil 
qilmaydigan naslsiz changchilar (chinnigul, shoigul, atirgul) ni tagida joylashib disk hosil qiladi. 
Disk  ko‘pgina  oilalarda;  uzumdoshlar,  yalpizguldoshlar,  qayrag‘ochdoshlarda  uchraydi. 
Butguldoshlar oilasining vakillarida nektardon dumboqchalar shaklida bo‘lib, changchilar tagida 
joylashadi.  
Ziradoshlar  oilasining  vakillarida  disk  ustuncha  ostida  ochiq  joylashadi.  Shuning  uchun 
ham  ularni  guli  qo‘ng‘izchalar  va  pashshalar  yordamida  changlanadi.  Piyozdoshlar,  amarillus 
(chuchmomadoshlar)  da  nektar  tuguncha  hosil  bo‘ladi.  Shamol  bilan  changlanuvchi 
o‘simliklarda nektar bo‘lmaydi.  
Nektarda  25-26  gacha  har  xil  qandlar  va  juda  oz  miqdorda  azotli  va  mineral  birikmalar 
bo‘ladi. Asalari 1 g asal to‘plash uchun 1500 ta oq akatsiya guliga qo‘nishi kerak; 1 kg asal 6 
million sebarga gulidan to‘planadi. 
Gultojni  kelib  chiqishi  to‘g‘risidagi  muammo  eng  qiyin  va  chigal  masala  hisoblanadi. 
Klassik  morfologiya  asoschisi  Gyote  gultoj  tepa  barglardan,  hozirgi  zamon  botaniklari  esa 
changchilar  (androtsey)  dan  kelib  chiqqan  degan  fikrni  tasdiqlashadi.  Gultojni  changchilardan 
yuzaga kelganligini nilufardoshlardan Nymphaea alba, N. candida da ko‘rish mumkin. Oq gulli 
nilufar  N.  candida  O‘zbekistonning  Xorazm  viloyatida,  Amudaryoning  deltalarida  o‘sadi. 


 
120 
Gullari  chiroyli  bo‘lganligi  uchun  sayyohlar  tomonidan  ko‘p  teriladi  va  hozirgi  kunda  noyob 
o‘simlikka aylangan, shuning uchun ham uni terish man etilgan. 

Download 13,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   164   165   166   167   168   169   170   171   ...   432




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish