Samarqand davlat chet tillari instituti sharq tillari fakulteti

Korrupsiyalashmagan Meiji davri siyosatchilari

Endigina samuraylikdan chiqqan Meiji davri siyosatchilari va mulozimlari haqida tarixchi Shiba Ryotaroning “Ushbu davlat shakli” nomli mashhur kitobida quyidagilar yozilgan:
“Meiji davri davlatini yetarlicha muvaffaqiyat qozongan davlat desak, yanglishmaymiz. Bunga bir misol, poraxo‘rlikning deyarli bo‘lmaganidir. Aslida siyosatchi, davlat xizmatchisi va ta'lim sohasi xodimlarining poraxo‘rligi kabi jamiyat salomatini buzuvchi narsa yo‘q.

Bu moddiy jihatdan ham zarar yetkazadi. Ko‘p ta'kidlanganidek, Meiji davri hukumatining boshqaruvi natijasida Yaponiyada haqiqatan ham sanoat vujudga kelgan. Misol uchun, po‘lat sanoatini qurish uchun katta miqdorda sarmoya yotqizilgan.
Agar bu sarmoya “shirin xo‘rak” sifatida o‘sha davr siyosatchilari va davlat xizmatchilari tomonidan yeb tashlanganida, po‘lat sanoati hech qachon rivojlanmasdi.
Shuningdek, maktab-universitetlarga kirish imtihoni va turli litsenziya sinovlaridan pul orqali o‘tkazish illati mavjud bo‘lsa, millat o‘zi yashayotgan jamiyatga nisbatan ishonchi so‘nadi. Muvaffaqiyat qozonuvchi kuchli davlatlar o‘z millatining o‘ta qattiq hurmat va ishonchga kira olgani uchun ham shu darajaga yetishadilar. Poraxo‘rlikning yomonligi – uning millat ruhiyatidagi shijoatni qirib yuborishida.
Katta qoida sifatida aytish joizki, milliy davlat degani, millatni o‘zi bilan teng ko‘radigan, har bir fuqaroga tenglik prinsipi asosida yondashuvchi davlat degani. Siyosatchilar va davlat xizmatchilarining poraxo‘rligi esa millatning ustidan kulishi bo‘lib, o‘z millatini masxara qilishdan o‘zgasi emas. Bunday xo‘rlikni esa Meiji davrida insonlar boshlaridan kechirmaganlar. Boshqacha so‘z bilan aytganda, Meiji davlati poraxo‘rlik yo‘qligi uchun ham kuchli davlat sifatida muvaffaqiyat qozongan”. 
Kadrlarni imtihon qilishning shaffof tizimi. Meiji davridan keyin ham yaponlar qobiliyatli davlat mulozimlarini yetishtira olishdi. Bunga bir nechta narsa omil bo‘ldi.


Birinchisi, Ikkinchi jahon urishidan keyinoq qabul qilingan davlat xizmatchilari to‘g‘risidagi qonun bilan davlat xizmatchilarini tanlab olishning shaffof imtihon tizimi joriy bo‘ldi.
Yaponiya tashqi ishlar vazirligiga ishga kirmoqchi bo‘lgan kishi albatta jahon diplomatiyasi universitetini tamomlagan bo‘lishi shart emas, balki shaffof imtihondan yaxshi o‘tishi kerak.
Imtihonlar davlatning turli viloyatlarida o‘tkaziladi. Birinchi bosqichdan o‘tganlar poytaxt Tokioga chaqiriladi va yana imtihondan o‘tishadi. Shunday qilib, tashqi ishlar vazirligiga poytaxtdagi nomdor universitet talabasi ham, chekka viloyat talabasi ham imtihon topshirib ishga kirishi mumkin. Shahar va viloyat hokimliklarida ishlashni istaganlar ham davlat xizmatchilari uchun joriy bo‘lgan imtihondan albatta o‘tishlari lozim. Katta mansabdor bo‘lish yo‘lida sub'yektiv omillar uchrasa-da, iqtidorli talabalarning o‘zlari istagan vazirlik va qo‘mitalarga ishga kirishlari yo‘lida hech qanday to‘siq mavjud emas.