|
2.2. Toshbaqa tog`ida eshitilgan hikoyalar tahlili
Oltinchi she'r oxiriga yetganda, yigit chapak chalib va raqs tushib, ularni misrama-misra takrorlay boshlabdi. Vaqti-vaqti bilan u to'xtab, nafas rostlab olar ekan. Yigitning qo'shig'iga tor va nay navosi jo'r bo'lmasa-da, bu qo'shiq his-tuyg'ularga to'la ekan: dam chuqur darada ajdar raqs tushayotgandek, dam yakka qayiqda baxtiqaro beva yig'layotgandek bo'lib tuyularkan.Soqchilar uchinchi marta almashganda yigit nihoyat qo'shig'ini to'xtatibdi va kemaga qaytmoqchi bo'libdi, biroq shu payt birdan g'arb tomondan yaqinlashib kelayotgan qadamlar ovozi eshitilibdi. Xon bu rohiblardan biri ovozimni eshitib, hayron bo'lib, nima gapligini aniqlagani kelayotgan bo'lsa kerak, deb taxmin qilibdi. Yigit zinaga o'tirib kuta boshlabdi. Bir vaqt qarasa, yelpig'ich ko'targan ikki oqsoch kuzatuvida go'zal bir qiz kelayotgan emish. Egnidagi libosi va o'zini tutishidan qiz dongdor oiladan ekanligi ko'rinib turarkan. Xon zinadan tushibdi va devor orqasiga yashirinib, ularning keyingi harakatlarini kuzata boshlabdi.Qiz pavilyonning janubiy qismidagi to'siqqa tirsak tirab, oyga termulgancha past ovozda qo'shiq boshlabdi. Uning yuzida sho'x jilva paydo bo'libdi, lekin ayni vaqtda u o'z olijanobligini aslo yo'qotmabdi. Oqsochlar qizning qarshisiga parcha jildli yostiqlar qo'yishibdi. Qiz o'tirib kiyimini to'g'rilabdi va yangroq ovozda: - Bu yerda she'r o'qiyotgan odam qayerga yo'qoldi? Axir men yo'ldan ozdiruvchi ruh yoki nilufar oyoqli avroqchi.emasman-ku!.. - debdi. Bugun juda yaxshi kun boʻldi, qayerga qarama- toza osmon, min li masofada yastangan, oy yorqin nur sochyapti, uning nurlari ostida hatto Kumush daryo ham oqarib ko'rinyapti! Dolchin daraxtidan mevalar uzilib tushyapti, Nefritli kulbada ham shabada kezyapti. Bunday ajoyib tunda har bir qo'shiqni bir qadah may bilan kuzatmay, his-tuyg'ularni to'kib-sochmay bo'larkanmi! Xon qo'rqishi yoki xursand bo'lishini bilmasdan uzoq ikkilanib turibdi. Nihoyat, u ohista yo'talib qo'yishga qaror qilibdi. Shu zahoti uning oldiga oqsochlardan biri kelibdi va Xonim sizni o'z oldilariga chorlayaptilar, - debdi. Yigit qizga uyalibgina yaqinlashibdi va ta'zim bajo keltirib, tiz cho'kibdi. Sohibjamol unga alohida izzat-ikrom ko'rsatmabdi,faqat: - Bu yerga ko'tarilishingiz mumkin, - debdi.Oqsoch bir lahzada ularning o'rtasiga parda tutibdi va qizning yuzini yarmiga to'sibdi. Qiz pinak buzmay gapini davom ettiribdi: - Siz hozir qanday she'r o'qiyotgan edingiz? Ularni men uchun yana o'qib bering!Yigit olti she'rning hammasini oldinma-ketin o'qib beribdi. - Siz, yaxshi, she'rning farqiga borar ekansiz! - debdi sohibjamol tabassum bilan va oqsochlarga may va gazak keltirishni buyuribdi. Gazaklar bu dunyoning odami ko'nikmagan taomlardan iborat boʻlib, tishlab ham bo'lmaydigan darajada qattiq, may esa og'izga olib bo'lmaydigan darajada achchiq ekan.Qiz istehzo bilan:
- Bu o'tkinchi dunyo odami oq yashma sharbati va qizil ajdar go'shtini munosib baholashga qodirmikan! - debdi va oqsochga:Tez Muqaddas himoya monastiriga borib, rohiblardan qaynatilgan guruch olib kel, deb buyuribdi. Sizga shuni aytish kerakki, monastirda hech qanday rohiblar yo'q, faqat arxatlarning haykallari qoʻyilgan ekan.Oqsoch buyruqni bajarish uchun yugurib ketibdi va tez orada qaynatilgan guruchni ko'tarib qaytib kelibdi, lekin unga biron bir qayla solinmagan ekan. Shunda yana sohibjamolning ovozi yangrabdi:
- May tog'iga borib, biron-bir gazak olib kel. (Tog' ostidagi koʻlda ajdar yashar Oradan ko'p o'tmay, mayda toʻgʻralgan zog'orabaliqdan iborat taom paydo bo'libdi. Xon bajonidil uni tanovul qila boshlabdi. U ovqatlanib bo'lmasidan qiz dolchin daraxti barglaridan tayyorlangan qog'ozga kayfiyat jihatidan yigitning she'rlariga hamohang boʻlgan misralarni bitibdi. Oqsoch orqali u she'rlarni Xonga uzatibdi. Mana, oʻsha she'rlar: Qizning she'rlari yigitni hayratga solibdi. Ammo shu lahza ungal sohibjamol pavilyonni tark etishga ddud ko'rayotgandek bo'lib tuyulibdi. Qizni bu yerda ko'proq ushlab qolishga intilib, Xon unga savol bilan murojaat etibdi.
Siz qaysi urug'dan ekanligingizni va qutlug' ismingizni bilsam bo'ladimi? - deb so'rabdi u. Qiz g'amgin xo'rsinib javob beribdi: Sizning kamtarin suhbatdoshingiz Kidja urug'idanman,ajdodlarim - In podsholari. Bobokalonim bu joyni mulk sifatida olganida, u hamma narsada - urf-odatlar va musiqada, qonunlar va jazolarda xalqqa sakkiz muqaddas amr yordamida nasihat qilgan. Shu tufayli ham mamlakatimiz ming yildan ortiq muddat gullab-yashnagan, unda ma'rifat keng tarqalgan. Biroq vaqti kelib Osmon o'z muruvvatini bizdan forig' aylagan va mamlakatimiz boshiga qurg'oqchilik va boshqa kulfatlar yogʻilgan. Podsho, mening marhum otam, ismini hech kim bilmaydigan nasl-nasabsiz bir kasdan mag'lub bo'lgan va u o'z ajdodlari saroyini tark etishiga to'g'ri kelgan. Olatasir zamondan foydalanib Vi Man uning taxtini o'g'irlagan. Choson mamlakati boshiga musibatlar tushgan. Men, bir ojiza, g'am-hasrat va chorasizlik og'ushida, taxtga sadoqatni hayotim evaziga bo'lsa ham saqlab qolishga ahd qildim. Bir kuni oldimga qaysidir avliyo keldi va meni yupatar ekan, shunday dedi: «Men shu davlatning asoschilaridan biri bo'laman. Mengal tayinlangan podsholik muddati tugagani zahoti, kamina dengiz o'rtasidagi orolga ketganman va umrboqiylar davrasiga qo'shil ganman. Bunga ko'p ming yillar bo'ldi. Qizim, sen men bilan birga Qirmizi saroy va Yashirin poytaxtga ketishga, u yerda emin erkin va shod-xurram yashashga tayyormisan?»Men, ha, tayyorman, deb aytdim. Shunda u meni qo'limdan ushlab, o'zi bilan boshlab ketdi. U meni bir pavilyonga joylashtirdi va Yashirin orollardan obi hayot olib kela boshladi. Oradan bir necha kun o'tgach, men vujudim yengillashganini, ruhim bardam topganini his qildim; menga hatto butun vujudim qayta bino bo'lgandek bo'lib tuyula boshladi. Shundan beri men yer-u osmon. o'rtasida erkin uchaman, koinotning eng ovloq burchaklariga
Do'stlaringiz bilan baham: |
