Samarqand davlat chet tillar instituti ispan va italyan tili kafedrasi

Ishning nazariy ahamiyati
turli xil lug'atlarning tuzilishi va mazmunini 
aniqlash, shuningdek, tarjima faoliyatida ularning ahamiyatini ochib berishdan 
iboratdir. 
Ishning amaliy ahamiyati
shundan iboratki, bu tadqiqot natijalarini dars 
mobaynida, hamda lingvoturizmshunoslikda qo'shimcha material sifatida, 
shuningdek, mustaqil ish amaliyotida qo’llash mumkin. Bundan tashqari, ushbu 
tadqiqot natijalari metodika ishida foydali material sifatida xizmat qilishi mumkin. 
Quyidagi ishning 
ilmiy yangiligi
ishning maqsad va vazifalarini aniqlaydi. 
Ishda nazariy tadqiqotlar va empirik materiallarni o'rganish asosida tahlil qilishga 
urinish mavjud til turizmining xususiyatlari va samaradorligi turistik sayohat 
jarayonida ispan tilini o'rganishdir. 
Tadqiqot jarayonida turli xil
tadqiqot usullari, 
bundan nazariy tahlil 
usullitahliliy, qiyosiy, interpretatsional usullaridan foydalandik. Maxsus usullar 
orasida modellashtirish, ma’lumotlarning sifat va miqdor tahlilining ta’rifiy-qiyosiy 
metodlari tadqiqot sharoitga moslashtirildi.
Mazkur magistrlik dissertatsiyasi ishi kirish, uchta bob va boblar bo’yicha 
xulosalar, umumy xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan tashkil topgan.
 
 
 
 
 
 

---

8 
I BOB 
XORIJIY TILNI OʻRGANISHDA BOGʻLOVCHILARNING TOʻGʻRI 
TALQIN ETILISHI VA ULARNING GAPDAGI OʻRNI 
1.1.Roman-German tillarida bogʻlovchilarning tavsifi, mazmun-mohiyati 
Xorijiy tillar haqida gap yuritilar ekan, avvalo, uning qisqacha tavsifi bilan 
tanishib chiqishni maqsadga muvofiq deb hisoblayman. Barcha talabalar uchun 
hozirda koʻplab adabiyotlar, lingvistik axborotlar toʻplami va ularning elektronik 
variantlar toʻplami mavjud boʻlib, hozirgi davrning eng keng foydalanadigan 
axborot almashinuv vositasi hisoblanib qolmoqda, avvalgi qoʻlyozma adabiyotlarga 
e’tibor qaratadigan boʻlsak, har bir davrning kelib chiqish tarixidan tortib to 
zamonaviy tilshunoslik davrigacha boʻlgan axborotlarni taqqoslagan holda 
oʻrganilgan biroq zamonaviy axborotlarning koʻpayib borayotganidan koʻplab 
ma’lumotlarni qisqartirilishiga olib kelmoqda. Shu nuqtai nazardan kelib chiqqan 
holda, xorijiy tillarning qisqacha ta’rifi hamda uning kelib chiqish tarixini aytib 
oʻtganimizdek, avvalgi adabiyotlar va hozirgi zamonaviy axborotlar bilan 
solishtirgan holda keltirib oʻtaman.
Yevropa tillarining shakllanish darajasiga e’tibor qaratadigan boʻlsak, XIX 
asrga kelib Yevropa tillari butun dunyo tillarining filologik jihatini qamrab oladi, 
natijada, barcha yevropa tillarining tuzilish jihatini koʻrsatib beraoladigan choʻqqiga 
erishadi, jumladan, hind-yevropa tillari Yevroosiyoda mavjud boʻlgan, Shimoliy va 
Janubiy Amerika, Avstraliya, qisman Afrikada tarqalgan yirik til oilalaridan biri. 
Qiyosiy-tarixiy tilshunoslik ham keyinchalik hind-yevropa tillari deb atalgan. Hind-
yevropa tillari genetik aloqalariga koʻra tillarning alohida birlashish shakli sifatida 
faraz qilingan dastlabki til oilasi hisoblanadi. Hind-Yevropa tillari tarmogʻining 
dialektal boʻlinishi xususiyatlaridan biri sifatida hind-oriy tillari bilan eroniy 
tillarning, boltiq tillari bilan slavyan tillarining juda yaqinligi, italyan va kelt 
tillarining juda yaqinligini koʻrsatish mumkin
6
. Bunday yaqinlik va oʻxshashliklar 
boshqa til guruhlarida ham koʻzatiladi, albatta. Shu nuqtai nazardan, iron va hind 
6
I.A. Karimov. Yuksak ma’naviyat yengilmas kuch. Toshkent. Manaviyat. 2008. P 45-69. 

---

9 
oilalarini jamlab butun hind-yevropa tillari oilasini vujudga keltiradi, bu esa oʻz 
navbatida, katta qismni tashkil etadi. Yevropa tillari guruhiga mansub ispan tilida 
esa, dunyo boʻyicha 332 mln.ga yaqin aholi shu tilda gaplashadi,bundan tashqari, 
ispan tilida Yevropaning markaziy qismlari ham asosiy til sifatida foydalanadi. Ispan 
tili hind-yevropa tillari oilasining roman tillari guruhiga mansub. Ispaniya va Lotin 
Amerikasidagi 19 ta mamlakatning rasmiy tili. Flippin va AQSHning janubiy-
gʻarbida ham keng tarqalgan. Jonli lotin tili asosida shakllangan, koʻp dialektli, 
lugʻati tarkibida arab tilidan oʻzlashgan soʻzlar anchagina. Ispan adabiy tiliga kastil 
dialekti asos qilib olingan. Shuning uchun Ispan tili XV asrgacha ’’kastil tili’’ deb 
ham atalgan. Ispan tiliga oid yozuv namunalari X-XI asrlarga borib taqaladi. Ispan 
tili – BMTning olti rasmiy va ish yuritish tilidan biri. Ispan tilida bir nechta tillar va 
dialektlari mavjud boʻlib, asosan Kataloniya(catalan), Valensiya(catalan), 
Galisiya(callego) kabi asosiy til va lahjalariga ega. Ispan tili asosan, Kastiliya va 
Andalusiya dialektlaridan tashqari, Peninsiula Iberika dialekti (hispanico) shevasi 
katta ahamiyatga ega 
7
. 
Ispaniya hududi ham geografik jihatdan katta qismni tashkil etadi. Masalan, 
Ispaniya davlati tarkibidagi eng katta qismni Peninsiula tashkil etsa, qolgan 
viloyatlari ham mavjud boʻlib, har bir hududlarning dialektlari mavjud, shular 
orasidan biz Kataloniya, Andalusiya, Valensiya va Galisiya hududiy shevalarini 
koʻrib chiqamiz; Kataloniya, Andalusiya, Valensiya va Galisiya hududlari geografik 
jihatdan bir-biriga uncha yaqin boʻlmagan hududlarda joylash-gan boʻlsada, ammo 
dialekt va shevalar bir-biriga yaqin boʻlgan ifodaviy tushunchalarni keltirib 
chiqaradi. Masalan, Katalan tili Hind-yevropa tillari oilasining roman guruhining 
okstian-romanost guruhiga mansub hisoblanadi. Bu tildan hozirda, taxminan, 11-
mln. kishi gaplashadi. 
Ushbu til roman tillarining iber-roman guruhiga mansub. Ispaniyaning 
Kataloniya, Valensiya muxtor viloyatlarida, Balear orollarida, Fransiyaning 
Russilon tarixiy viloyatida, Sharqiy Tereney departamentida, shuningdek, Andorra 
7
Karimov I. A. Chet tillarni o‘rganish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risidagi qarori.