Samarqand davlat chet tillar instituti ispan va italyan tili kafedrasi

3.2. “Como” bogʻlovchisining frazeologik birliklardagi ahamiyati 
Moziyga 
murojaat 
qilib, 
shularni 
aytish 
mumkinki, ilk 
sayohatchilar dеyilganda ko`z oldimizda ko`hna davrlardagi - bir yerdan ikkinchi 
yerga ko`chib yurgan ko`chmanchi qabilalar, diniy e'tiqoddagi ziyoratchilar, 
davlatlararo yurgan va "Buyuk ipak yo`li" bo`ylab safarga chiqqan savdogarlar, 
kеyinroq esa mamlakatlar manfaatini himoya qiluvchi davlat elchilari, ilmni maqsad 
qilib olgan olimlar, allomalar va mutasavvuflar, harbiy jabhalarda o`zga hududlarga 
kirgan jangchilar gavdalanadi.
Shukurlar bo`lsinkim, bularning aksariyati safarlari davomida o`zga hududlar 
tarixi, gеografiyasi, zahmatkash xalqi, millatlarning urf - odatlari, an'ana va 
marosimlari, boy madaniy merosi bilan yaqindan tanishganlar hamda ular haqida 
ajoyib asarlar, xotira va esdaliklar yozib qoldirishgan. Masalan, tarix fanining otasi 
- Gerodot (eramizdan avvalgi 5 - asr) Yevropa, Osiyo va Misr bo`ylab sayohat 
qilgan.
Uning "Tarix" nomli asarida Markaziy Osiyoning qadimiy xalqlari - 
ko`chmanchi qabilalari: agrippiylar, issеdonlar, massagеtlar, daylar, saklar hayoti, 
59
Haensch G., C. Omeñaca. Los diccionarios del español en el umbral del siglo XXI. Salamanca, universidad de 
Salamanca. 1990. – P. 329-337. 

---

75 
odat va marosimlari, qo`shni mamlakatlar (masalan, Eron) bilan aloqalari bayon 
etiladi.
Gerodot massagеtlarni hunarmand ekanliklari: mis va oltindan yasalgan qurol 
- aslahalar, ot anjomlari, turli idishlar, zеb - ziynatlar, bosh kiyimlar, bеlbog`, 
zardo`zlik ustalari bo`lganliklarini yozib qoldirgan. Yoki, fransuz tadqiqotchisi va 
gеografi Pifiеy (eramizdan avvalgi 320 - yil) esa o`sha vaqtlarda aql bovar 
qilmaydigan tarzda butun Еvropa bo`ylab sayohat qilgan. U Britaniya orollarini 
aylanib o`tib, Norvеgiya va Islandiyagacha borgan
Yaqin o`tmishimizda bo`lib o`tgan shunday ma'lumotlar ham borki, davr 
nuqtai - nazaridan ularni ilk sayohatlar qatoriga kiritmasdan, oddiy sayyohlik 
darajasida o`rganamiz. Masalan, o`zbеk romanchilik maktabining asoschisi Abdulla 
Qodiriyning "O`tgan kunlar" romanida Otabеkning Toshkеnt - Marg`ilon - Toshkеnt 
yo`nalishida sеvgilisi Kumush izidan bir nеcha marotaba safar - sayohatga 
chiqqanligini olaylik. Mana shunday sayohatlar bo`lganligiga ham tarix guvoh. 
Balki bunday safarlarni sеvishganlar sayohati, dеb o`rganarmiz.
Ispaniyada ispan rasmiy va katalan, galisian va euskera yoki bask tillari, 
muxtor mintaqalarida ular eng koʻp gapiriladigan, boshqa tillar va lingvistik navlar 
birga yashaydi. Ushbu toʻrtta asosiy til bilan bir qatorda, Aran vodiysida, Arle 
vodiysida, Llieda Pireneyalarida va Portugaliya bilan chegaradosh ba’zi shaharlarida 
Galisian-Portugal tilida gaskoning varianti mavjudligini ta’kidlash kerak, bundan 
tashqari, ikkita muhim tarixiy nav – Leones va Aragoneselarning omon qolganligini 
ta’kidlash kerak.
Rumin filologiyasi (Arco-Libros) kitobini oltinchi nashrini nashr etishini 
boshlaydi. Dialektlar orasida Garcia Mouton toʻgʻridan-toʻgʻri ispan- kastil, katalan, 
galisian yoki Austrian kabi lotin tilidan kelib chiqqan “tarixiy” (bu tillar deb ham 
hisoblanadi mumkin) va “novotir” larni kelib chiqadigan “ novotarlari”ini farqlaydi. 
Kastiliya, Andalusiya va Ekstremaduran, Murcian va Kanar navlari kabi. 
60
60
Hernández H. La lexicografía didáctica: los diccionarios escolares del español en el último cuarto de siglo, 
Cuadernos Cervantes, 1992. - P. 24-36. 

---

76 
Ozchiliklarning tillari va lahjalari nisbatan, umuman olganda, bu hechqanday 
rasmiy ahamiyaga egaammo uni teng boʻlmaganlarga taalluqlidir, ammo uni teng 
boʻlmagan tillarda tarqatadiganlar ham bor,chunki ularning ma’ruzachilari ikki til 
va diglossiya holatida, ijtimoiy jihatdan kuchli boʻlgan boshqa til bilan birga 
yashaydilar”,- deb tushuntiradi Fundeu maslahatchisi.
Bu sohada shuni ta’kidlashimiz kerakki, Kastilian tomonidan Oʻrta asrlarda 
janglar paytida nord uchun ishlahsga yordam beradigan qurol-aslahalari va ikkita 
tayoqchasi boʻlgan ritsar ham tanilgan edi. U va boshqa vassallari bilan birga u bilan 
jang qildi va natijada mukofot sifatida unga boyligini oshirishga va yaxshi mavqeiga 
ega boʻlishiga imkon beradigan boʻldi. Biz aytib oʻtgan vaqt davomida Kastiliya va 
Kataloniya hududiga xos boʻlgan oltin tanga bore di, bu boyliklar faqat tarixixy 
urushlarga emas, tillarning rivojlanishiga ham toʻsiq qilib turar edi.
Bu vaziyatlar ikki tilning muommolarga uchrashiga sabab boʻldi, tarixiy til va 
lahjalar asrlar davomida kastiliya ta’siridan aziyat chekdilar, ammo ular oʻz ichiga 
olgan holda burilishlar oʻtkazdilar., bu tillardan va oʻsha lahjalardan koʻplab 
dialektlar kelib chiqqan deya qaralgan.
Bulardan koʻplab variantlarni keltirish mumkin, masalan, Anares bu aran 
vodiysida oksitan tilining Gascon dialectal xilma-xilligi keng tarqalgan nom boʻlib, 
garchi bu eng keng tarqalgan nominatsiya lekin hechqanday holatda bu ajralib 
chiquvchi sabablarga koʻra ishlatilmaydigan va aranning oksitan tiliga tegishliligini 
boʻyicha consensus deyarli toʻliq va qonuniy tan olingan.
Hozirgi vaqtda hamma joyda boʻlgani kabi ispanlarning ushbu variantlarining 
xususiyatlari yoʻqolib ketmoqda va ularning oʻrnini standart ispancha til 
egallamoqda. Churra nutqi faqat alohida joylarda yoki keksa ma’ruzachilar orasida 
sezilarli darajada qoʻllanadi. 
61
La serranos aholi oʻzlarini “churros” yoki “churricos” deb atashganini sababi 
shuki, barcha lahja nomlari ularning yashash hududi nomlaridan olingan boʻlib 
barcha dialektlar oʻz hududiy nomlarini oʻz nomlariga nomlab olishadi ushbu dialekt 
oʻz nomini ilgari yashagan Valensiyaning shimoliy kirish qismida shaharning 
61
Humbley J. La evaluación de un diccionario especializado, terminometro, Madrid, 2014. – P. 62-63. 

---

77 
deyarli chekkasida boʻlgan va shu sababli bu tarafdan kelgan barcha hududiy 
tuzilishlar mavjud, kataloniya hududida oksitian tili va madaniyatining mavjudligi 
tarixiy sabablar bilan izohlanadi.
Bu haqiqatan ham oʻz nomiga ega, chunki oʻsha mavzumda oʻsha paytdagi 
toifaning oʻsha paytdagi poytaxti alpuente aholisi va Aragonning janubida 
gaplashadigan tilga oʻxshash tilda, soʻzlashganda ular qanday qilib koʻplab 
dialektlarni uchratish mumkin.
Boshida aytib oʻtganimizdek, kanareyka bu ispan lahjalaridan biri, hududiy 
nomi ham Kanareyka boʻlib bu til Amerika va Ispaniya oʻrtasidagi oʻxshash tillar 
hisoblanib, oʻrtadagi til deb ham yuritiladi, demak, ispan tilining keng tarqalishi 
natijasida hattoki oʻziga rasmiy til deb qabul qilgan xalqlar ham taafovutlikni yuzaga 
chiqarish bilan ovvora, masalan, ingliz tilida ham shevalar koʻpligidan faqat uni 
oʻrganuvcchilargagina ogʻirlik tushmoqda, toʻgʻri, bu tilning boyishiga sabab 
boʻlishi mumkin lekin tabaqaviy aloqalik ustunlik qilayotganini yaqqol sezish 
mumkin.
Kanareyka ham shunday turkumlar guruhiga kiradi va oʻrta til deb qabul 
qilinadi. Bu hudud Kuba, Puerto-Riko va Dominikan Respublikasida gaplashadigan 
ispanlarga juda oʻxshash, ushbu lahjani Portugal tili va ispan tili oʻrtasidagi 
birlashma sifatida belgilaydigan nazariyalar mavjud.
Ushbu lahjaning kelib chiqishi Kanar orollarining Kastiliya toji tomonidan 
zabt etilishidan ancha oldin paydo boʻlgan, chunki Andalusiya va Portugaliya aholisi 
orollarni bosib olish uchun kelgan birinchi ekspeditsiyalarda koʻp uchraydi.
Ushbu fathdan soʻng Tenerife orolida yashagan Guanchlar deb nomlanuvchi 
ispangacha boʻlgan aholining bir qator Berber lahjalari deyarli yoʻq boʻlib 
ketmoqda. Oʻsimlik va hayvonlarning nomlari, chorva mollari va koʻplab joy 
nomlari va antroponimlari bilan bir qator nom va atamalar ushbu lahjalardan 
saqlanib qolgan, koʻrinib turibdiki, ot soʻz turkumlariga xos boʻlgan soʻzlar koʻproq 
ispan tilida kanareyka shevalaridan qolgani m’lum boʻldi.kanareyka shevasidan 
qolgan soʻzlarni quyidagi havolada bayon etaman: 
Kanareyka lahjasidagi ispan tiliga kuchgan soʻzlar: 

---

78 
Tabaiba(tabaiba) 
Tajinaste(tajinaste) 
Perenquen(perenkuen) 
Guerre(guere) 
Bayfo(bayfo) 
Jairara (jairara) 
Gofio(gofio) 
Tagorar(tagorar) 
Mencey(mensey) 
Guanchdan kelib chiqqan ispan lahjalari:
Tacoronte(takoronte) 
Taganana(taganana) 
Teguesta(teguesta) 
Ispaniya standart tiliga mos kelgan qadimgi ispan soʻzlari, hozirda bu soʻzlar 
dialektlar tarkibiga kirgan boʻlsa-da, ispan standart tiliga, adabiy tili qolipiga mos 
soʻzlar hisoblanadi, ular: 
Gara(gara) 
Jonay(xonay) 
Yaiza(yaisa) 
Bular hozirda koʻproq ispan geografik nomlariga kiritilgan va ot soʻz 
turkumining atoqli va turdosh otlari hisoblanadi. Portugal tilidagi kanarizmlar Kanar 
orollaridan ispan tilida gaplashadigan xorijiy til, chunki XV,XVI va XVII asrlarda 
koʻplab portugallar orollarga joylashadilar. Bu barcha grammatik toifalaridagi 
soʻzlarning koʻpligi va hayotning koʻp sohalariga bogʻliq ekanligini koʻrsatadi.
Demak, geografik joy nomlaridan tashqari lahjalarning saqlanib qolishida 
oʻsha davrdagi sharoit ham katta oʻrin tutar ekan, buni ayniqsa, qadimgi 
dehqonchilik, hunarmandchilik va chorvachilik bilan shugʻullagan insonlar oʻsha 
vaqtda oʻziga kerakli boʻlgan soʻzlarni oʻzlashtira boshlaydi, natijada koʻp oʻzlashna 
soʻzlar shu tarkibda boʻlib qoladi.olaylik, ot soʻz turkumiga xos boʻlgan soʻzlar 

---

79 
hisoblanib qoladi va aynan keltirilgan jadval bunga bisol boʻla oladi deb 
hisoblayman: 
Bosta[bosta]- tariq, makkajoʻxori 
Burgao[burgao]- kichik dengiz salyan gʻozi 
Fonil[fonil] yoki: 
Huni[hyune]-tortma, mebel tortmasi va hok. 
Ispan tili dialektlarining saqlanib qolish sabablari koʻp va bularning barchasi 
asosan geografik jarayonlar va yashash sharoitlaridan kelib chiqadi, ispan tili ikki 
tilli va koʻp lahjalik til tarkibiga kirgandan soʻng, yevropada tillar oʻrtasida 
tortishuvlar ham paydo boʻla boshladi, natijada Amerika dialektida va ispan 
lahjalarida judayam katta oʻzgarishlar ham boʻla boshlagan, oʻzining tilini hamisha 
ustun qoʻyishni xohlagan inglizlar hattoki ispan tilinin shevalarini ham 
zamonaviylashtirishga harakat qilishgan.koʻrib oʻtganimizdek, ispan lahjalari 
koʻproq qishloq xoʻjaligi bilan aloqada boʻlgan shevalarni oʻz ichiga oladi, ammo 
bu holat hammani ham birdek qoniqtirmagan. 
62
Biror tilni oʻrganar ekansiz oʻsha tilning nafaqat tilini soʻzlashish jarayonini 
balki oʻsha millatning chuqur tarixi bilan ham tanishib, oʻzingiz ham oldin shu 
jarayonda ishtirok etgandek boʻlib boraverasiz. Natijada bilimlaringiz va xulosa 
qilish qobiliyatingiz yanada rivojlanib boraveradi. 
Bu jarayonlar asosan chet tillarini oʻrganayotgan mustaqil oʻrganuvchilar va 
chet tillariga ixtisoslahgan universitet va institutlari talabalarida koʻzatish mumkin. 
Bu jarayon insonga oʻzgacha hislarni ham tuxfa etishi mumkin, biroq til oʻrganish 
uchun biroz kuchli iroda ham kerak.
O'quvchi uchun qiziqarli va tushunarli nutqni tashkil qilish uchun o'qishning 
umumiy chizig'ini saqlashga qaratilgan paragraf bog'lovchilari. Bular, shuningdek, 
muallif misolida asosiy g'oyalar yozuvga o'tayotgan paytdagi dalillarni tartibga 
solishga yordam beradi. Misol: G'oyalarning ushbu tartibida u tasdiqlangan, lekin 
ikkinchidan, shu tarzda ko'rsatilishi kerak. 
62
Maldonado C. Cómo elegir un diccionario escolar. Alacena, 1993.- P. 12-13. 

---

80 
Yozuvda yuzaga keladigan vaziyat yoki muammoning sababini aniqlash 
uchun sababni ko'rsatadigan bog'lovchilardan foydalaniladi. Misol: beri, chunki, 
kabi.Ko'rib turganingizdek, insholarda ishlatiladigan ko'plab bog'lovchilar bizning 
g'oyalarimiz bilan bog'liq muammolardan qochish uchun katta yordam beradi va shu 
bilan bizga aytmoqchi bo'lgan narsalarni yetkazishga imkon beradi. Ulardan to'g'ri 
foydalanish bo'yicha maslahatlar 
Sinov konnektorlari etarli emas; Yozish vaqtida ulagichlarning eng yaxshi 
ittifoqchisi - bu ularni qo'llashni doimiy ravishda qayta ko'rib chiqish va tushuntirish 
jarayonida va qog'ozga tushirishga harakat qilayotgan dalillarda yaqqol ko'rinadigan 
izchillik hisoblanadi. Buning uchun quyidagilarni hisobga olish muhim: 
bog’lovchilar oddiy iboralar bo'lib, ular ko'p sonli fikrlarni bog'lash uchun 
ishlatilishi kerak va izchil va mutanosib bo'lishi kerak. Shuning uchun ulardan 
ortiqcha foydalanish yozishda qulay bo'lmasligi mumkin.
63
Bogʻlovchilarlardan foydalanganda, siz o'zingizdan so'rashingiz kerak, bu 
ulagichni shu tarzda ishlatish mumkinmi?, Shunday qilib, har doim nima va qanday 
foydalanilayotgani haqida xabardor bo'lish uchun. 
Biz har kuni bajaradigan ko'plab boshqa vazifalar singari, yozish va 
ulagichlardan to'g'ri foydalanish intizom va mehnat bilan erishiladigan narsadir, 
shuning uchun dastlab siz yozuvlarni tayyorlashda muammolarga duch kelishingiz 
mumkin, ammo vaqt o'tishi bilan har safar so'rashingiz shart emas. inshoning bir 
qismiga bog'lovchi qo'yishni xohlaysiz. 
Qarangki, dunyo xalqlari tarixni, ayniqsa, XX asrdagi hayotni kuzata turib, 
ularning o’zi milliy mustaqilligi uchun kurashni o’z ona tiliga adabiy til maqomini 
berishdan boshlaganini ko’rib barcha tarixiy holatlar va ijtimoiy fanlarning naqadar 
uzviy bog’liq ekanligini ko’rib tilshunoslikni ham bevosita tarix va geografiya fani 
bilan aloqador jihatlari ko’z o’ngimizdan o’ta boshlaydi. 
Kataloniya shevalari Kastiliya shevasidan keying o’rinda turadigan ispan 
dialektlari qatorida turadi bu esa o’z navbatida tasniflash borasida qiyinchilik 
to’g’dirmaydi chunki yuqorida Kastiliya va Kataloniya shevalarini ko’rib chiqdik, 
63
Martínez Marín J. Fraseología y diccionarios modernos del español. Sevilla, 1993. - P. 117-126. 

---

81 
endi esa MD ishda asosiy ko’zlagan maqsadim shu ediki, ispan tiliga bo’lgan 
qiziqishim sababli bu ishimda shevalarga oid lug’atlarni hm tasniflab chiqib bundan 
tahqari shunda lug’atlarni misol qilib keltirish edi, hozirgi jadvalda ushbu ilmiy 
maqsadimning qisqacha ko’rinishi bilan tanishtirib o’taman: kataloniya shevasidan 
o’zlashgan dialektlar va ularning lug’atlarini keltirib o’taman. 
Izquerda(esquerda)- chap 
Ezkerra(ezkera)-chap 
Ezcurdo(ezcurdo)-chap 
Zurdo(surdo)-chap, (hozirgi zamonaviy lug’atda qattiq) 
Ushbu so’zlar vasco so’zlaridan ham olingan bo’lib, katalan va kastiliya 
shevalarida uchraydi.
Siniestra(sinistra)-vahimali 
Aquelarre(akelare)- 
Cama(kama)-yotoq joy 
Perro(pero)-it, 
Can(kan)-it, qilmoq 
Bilos(bilos)-aldov 
Contrebia(kontrebiya)-kontrabanik. 
Ushbu so’zlarning kelib chiqish tartibini va bu so’zlarning qanday tartibda 
paydo bo’lganini quyidagi jadval asosida tanishamiz. 
Las lenguas indoeuropeas-protoindoeuropeo(hind-yevropa tillari)-bir-biriga 
ulanish jadvali. 
German tillari tarkibi: aleman,holandes,ingles,sueco,noruego,danes,islandes; 
Seltikas tillari tarkibi: irlandes,gales,Breton,galo,celtibero; 
Italyan tillari tarkibi: osco, umbro,latin; 
Balto-eslavicas tillari: lituano, leton,ruso,checo,polaco,bulgaro,serbio/croata; 
Greg tillari: greg tillari; 
Alban tillari: alvar dialektlari, alban tillari; 
Hind-iron tillari tarkibi: hind-urdu,bengal, forsiy (persa)-tojik; Roman tillari 
portugal, ispan, katalyan, oksitano, fransuz, italyan, sordo, rumin, romans, dalmata 

---

82 
tillari, bular tarkibida dialektlar asosan qadimgi ispan tili, katalyan tili hamda 
romanslar olingan. Ushbu tillarning ko’p guruhi hozirda yuqolib ketgan ammo 
dialektlari qolgan.
Yevropa tillari ushbu guruhlar tarkibini tashkil etadi lekin hozirda bu guuhlar 
ixchamlashib bizga roman va german tarkibida ajratilib o’rgatiladi. Bular tarkibida 
asosan ingliz, fransuz, nemis, italyan va ispan tillari mavjud. Shu o’rinda alohida 
ta’kidlab o’tish kerakki, bu guruh tillarida dialektlar aralash tarzda qo’llanaverilgan 
natijada barcha yevropa tarkibi tillari dialektlari guruh tarkibida qo’llanaverilgan, 
shuning uchun bu so’zlar tarjima qilish darajasi oson bo’lgan va hozirda bu so’zlar 
yevropa tillar o’rtasida foydalanilmoqda. Quyidagi guruhlar tarkibida arab mozarab 
ya’ni arabistik guruhiga quyidagi lahjalarni kiritish mumkin, quyidagi guruh orqali 
yana bir marta ko’rib o’tamiz.
Gallegio-portugal guruhiga leones ya’ni qirollik tili hozirda leon tillari 
hisoblanadi. burgos-castellano ya’ni burgo-kastiliyan, vascuance ya’ni vaska 
dialektlari, aragones ya’ni aragon dialektlari, catalan ya’ni katalon shevasi 
hisoblanadi. Hozir qadimgi tillar dialektlarini tasniflab chiqamiz.
64
Geografik jihatdan Peninsiula Iberika tilshunosligi Rim Imperiyasi bilan 
bitta tarkib tizimida jipslashgan. Keyinchalik lotin tilining kelib chiqishi boshlanadi, 
to’g’ri, lotin tilining kelib chiqishi ancha oldingi yillarga borib taqalsada, lekin til 
so’zlari o’zagi bir xil bo’lsada, tillar o’zviy bog’liqlik asosida tuziladi. Hozirgi 
vaqtda, Fransiya,Italiya va Ispaniya davlatlari dialektal jihatdan davomli va bir 
guruh shevalari tarkibida hisoblanadi. Lotin tili dialektlari roman tillari tarkibining 
ichida eng ko’p tarqalgani hisoblanib,bir muddat arab tili bir kirib kelgandan so’ng, 
dialektlar aralashib ketgan ammo barcha tillar uzviy bog’liq.
Gallegiyo va Portugal tillari dialektlari asosan kastiliya va katalan 
dialektlaridan tashkil topgan. Ispaniya dialektlari ichida eng ko’p tarqalgani va 
zamonaviy dialektlar bu kastiliya va katalan shevalari hisoblanadi. Quyidagi tillar 
guruhi tarkibida til dialektlarini tasniflab chiqamiz: 
64
Mederos H. “A propósito de la definición lexicográfica”. En Aspectos de lexicografía contemporánea. Bibliograf, 
Barcelona, 1994. - P. 96-105. 

---

83 
Gallego tarkibida Galisiya-Kastiliyan dialektlari mavjud, Asturian-Leones 
tarkibida vasko dialektlari mavjud bo’lib, shuni alohida ta’kidlab o’tish kerakki, 
katalan dialekti ispan tilining rasmiy tilidan oldin adabiy til maqomiga ega bo’lgan. 
Vaska tili dialektlariga Vaska Provensiaysi tili dialektlari kiritilgan bo’lib, 
o’sha vaqtda vasko rasmiy tili ham qabul qilingan.
65
Katalan tili dialektlari Kataloniya va Kastiliya dialektlari kiritilgan bo’lib, 
bunda ham kastiliyan rasmiy tili tarkibidan hozirgi ispan adabiy tilining bir qancha 
dialektlari mavjud. 
Ushbu tarkib jihatdan barcha dialektlar hozirda ispan dialektlari mavjud. 
Tillarning barcha tasnifiy tuzilishi, albatta, Grammatik qurilish bilan amalga 
oshiriladi, ularni tahlil qilishda keying rejaga asosan amalga oshiramiz. Xulosa 
o’rnida aytish joizki, barcha tillarning asosiy bo’g’ini bu leksik va fonetik tahlil 
hisoblanadi. Bog'lovchilar ikki jumla o'rtasidagi munosabatni ko'rsatishga imkon 
beradigan so'zlar yoki iboralardir. Masalan: lekin, va, garchi, ham. Bog’lovchining 
turiga qarab, o'rnatilgan bog'lanishga boshqa ma'no beriladi. 
66
Har bir bog’lovchining vazifasini bilish, uni to'g'ri ishlatish va matnning turli 
g'oyalarini bog'lash muhimdir. Bog’lovchilardan foydalanish matnlarni o'qish va 
tushunishni qo'llab-quvvatlab, yanada yumshoq yozish imkonini beradi.
To'g'ri imlo va grammatikadan tashqari, u matnga sifat beradigan 
elementlardan biridir.Bog‘lovchilar oddiy (agar ular bir so‘zdan tuzilgan bo‘lsa) 
yoki qo‘shma (ikki yoki undan ortiq so‘zdan tuzilgan bo‘lsa) bo‘lishi mumkin. 
Taqqoslash konnektorlari: 
-xuddi undan yaxshiroq kabi 
-dan bir xil darajada kamroq 
-shuningdek, xuddi shunday kamroq 
-dan yomonroqqa teng 
-xuddi shu kabi 
-bo'lgani kabi emas, balki xuddi shunday 
65
Porto Dapena J. Á. Manual de técnica lexicográfica. Madrid, Arco Libros. 2000. – P. 36-37. 
66
Real Academia Española. “Diccionario de la lengua española”. Vigesimotercera edición. 2014. P. 32-39. 

---

84 
-darajadan xuddi shunday kattaroqdir va hokazo. 
Shuni unutmasligimiz kerakki, frazeologizmlar ma'lum bir kontekstda 
o'rganilishi kerak, chunki ular nutq darajasiga tegishli. Ko'p tanlovli mashqlar orqali 
ularni o'rganish rag'batlantirilmaydi, kontekstni chalg'itadi va u lug'atni 
kommunikativ kompetentsiya doirasida birlashtira olmaydi, lekin bu oxirgisi emas. 
Masalan: "Bir kuni koʻchada ketayotsam, Umri bir bosh uzum koʻtarib 
kelyapti"
67
gapidagi, "bir kuni koʻchada ketayotsam" qismi ergash gap boʻlib, u 
bosh gapdagi ish-harakatning amalga oshish payti (vaqti)ni aniqlab, uni 
toʻldirmoqda, predikatdagi shaklga koʻra tobe holatda turibdi.