Самарљанд шаќри атмосфераси, уни ифлослантирувчи манбалар ва олдини олиш чора тадбирлари

15 

 
«Samarqand tabiati»da shahrimizning atmosfera havosini muxofaza qilish 
bo’limida chang xususida shunday yozilgan: «Chang-to’rt xavfdan iborat. Bu so’z 
nafaqat insoniyatning, balki o’simligu, hayvonot dunyosining ham ashaddiy 
dushmanidir. Chang deganimizda ko’z oldimizga shamol natijasida osmonga 
ko’tariladigan quyuq tutunlar, fabrika-zavodlardan va ayrim korxonalardan 
chiqadigan iflos tutunlar ham changning bir ko’rinishidir. Chang tarkibida inson 
sog’lig’i uchun o’ta zararli va zaharli bo’lgan turli xil moddalar-karbonat angidridi, 
oltingugurt, azot oksidi, xlor birikmalari, ammiak, ftor, fenol aralashmalari va 
boshqa hali biz bilmagan, fanimiz uchun noaniq bo’lgan bir qancha zaharli qotillar 
borki, bular inson salomatligining o’ta havfli, ko’zga ko’rinmas darajalari 
ekanligidan ko’pchiligimiz hamon bexabarmiz» deb yozilgan. 
Ha, haqiqatdan ham shahrimizning atmosfera havosini ifloslanishida ko’plab 
avtomashinalarning hamda korxona va zavodlarning ulushi kattadir. 
Masalan, faqat 1993 yilda Samarqand shahrida 68 sanoat korxonalari, 47 ta 
avtotransport korxonalari muntazam nazorat ostida bo’lgan. Ushbu korxona va 
muassasalardan 1993 yilda atmosfera havosiga zararli chiqindilar miqdori sanoat 
korxonalari bo’yicha – 9532 tonna (yil davomida), avtotransport korxonalari 
bo’yicha 135732 tonna ekanligi aniqlangan. 1993 yildan boshlab Samarqand 
viloyatida avtomobillarni ekologik nazoratdan o’tkazish uchun ekologiya bo’limi 
ochilgan va Samarqand-Toshkent yo’lida Bulung’ur tumani hududida diagnostik 
bo’limi ochilgan. U Samarqandga kirib kelayotgan har bir avtotransportni 
nazoratdan o’tkazib tozaligini normadaligini (norma 1,5-2 mgr) aniqlab so’ng 
shaharga kiritgan. Bunday punktlar shahar chegaralarida ham ishlab turibdi. 
Hozirgi davrda bizning kuzatishimizcha Dahbed va Aeroport beton yo’lagi oldida 
va shahar ichida, universitet hiyobonida ham goh-gohida shunday kuzatishlar olib 
boriladi. Biroq bizning fikrimizcha kuzatish muntazam ravishda bo’lishi kerak, 
shundagina u o’z samarasini beradi. 
Shu yerda shuni aytish kerakki, hozirgi davrda Viloyat tabiatni muxofaza 
qilish qo’mitasida atmosfera havosini muxofaza qilish bo’limining 1993 yildan 

---