Самарљанд шаќри атмосфераси, уни ифлослантирувчи манбалар ва олдини олиш чора тадбирлари

24 

 
mevali daraxtlardan olma, murut, behi, olbolu, shaftoli, gilos, qaroli, subtropik 
o’simliklardan anjir, anor, uzum va boshqa mevali daraxtlar o’sadi. 
Sug’oriladigan yerlarda qishloq xo’jaligi uchun eng muhim isoblangan 
paxta yetishtiriladi.
 
Tuprog’i 
Shahar hududidagi tuproqlar och bo’z tuproq bo’lib, daryolar va suv 
havzalarining tuprog’i maysazor bo’z tuproqlar. Cho’pon-ota tog’i Samarqanddan 
shimoli-sharqda shahar chekkasidan o’rin olgan. Bu tog’ kremniyli ohaktoshlar, 
gips va mayda qumdan iboratdir.
 
Iqlimi 
Samarqand shahri iqlimining asosiy farqlaridan biri, bu uning 
kontinentalligidir. U juda o’zgaruvchan bo’lib, uning metrologik elementlari 
fasllararo, yil bo’yi va kechayu - kunduz keskin o’zgarib turada (Petrov, 1982; 
Boymirzayev, 1997). Iqlimi kontinentalligining muhim xususiyatlaridan biri shuki, 
havo haroratining yillik o’zgarish amplitudasi eng issiq va eng sovuq oyning 
farqida ko’rinadi (4 rasm). 
Yillik amplituda turli yillarda turlicha o’zgarib turadi. Minemal va maksimal 
harorat 68 
0
S ni, iyulniki 42,3 
0
S. Ko’pyillik kuzatishlar shuni ko’rsatadiki, yanvar 
oyining o’rtacha harorati 13,8 
0
S (Pardayev, 1976; Petrov, 1982). 
O’rtacha yillik haroratning amplitudasi tez o’zgaruvchan, yog’ingarchilik 
ayrim yillarda ko’p bo’ladi. Bunga misol, 1969 yilda Samarqandda maksimal 
miqdorda eng ko’p yog’ingarchilik 611 mm, ko’p yillik norma 331 mm.ga teng 
bo’lgan. 1999-2001 yillar ancha qurg’oqchilik kuzatildi. Mart, aprel oylarida 
yog’ingarchilik ko’p kuzatiladi, minimum iyun-avgust oylariga to’g’ri keladi. 
Quyoshli kunlar va radiasion me’yor 
Samarqand – quyoshli shahar. Bu yerda bir yilda o’rtacha hisobda 150 dan 
to 155 kungacha quyoshli kunlar kuzatiladi. Samarqandning janubiy kengliklarda 
joylashganligi quyoshning yuqori turishini ta’minlaydi va bir yilda quyoshli kunlar 
2916 soatga teng(2.1). 

---