Самарљанд шаќри атмосфераси, уни ифлослантирувчи манбалар ва олдини олиш чора тадбирлари

14 

 
ifloslanishining sayyoramiz iqlimiga, tuprog’iga, suvi, o’simlik va hayvonot 
dunyosiga ta’siri atroflicha tahlil qilingan. 
N.A.Xolmurodov [30] «Atrof-muhit muxofazasi» umumta’lim maktablari, 
lisey va kollejlarning o’quvchilariga va ekologiya fanidan dars beruvchi 
o’qituvchilarga mo’ljallangan uslubiy qo’llanmada avtotransportning atrof-muhitga 
atmosfera havosiga ta’siri Navoiy viloyati shaharlarida atroflicha o’rganilgan va bu 
borada turli xil tavsiyalar berilgan. 
2005 yil bosmadan chiqqan «Nasionalnыy doklad o sostoyanii 
okrujayuщyey prirodnoy sredы i ispolzovaniye prirodnыx resursov v Respublike 
Uzbekistan» kitobida atmosfera havosining xolati va muxofaza qilish qismida 
uning sifatini o’zgartirish berilgan. Unda, respublikaning katta shaharlari va sanoat 
markazlarida atmosfera havosining ifloslanishi tabiatni muxofaza qilish muammosi 
orasida eng muhim o’rin tutganligi ta’kidlangan. Jami bo’lib mustaqillik yillardan 
boshlab atmosfera havosining ifloslanishi pasayganligi ko’rsatilgan. Buning asosiy 
sababi ishlab chiqarish mahsulotlarining kamayishidir. Ammo atmosfera 
havosining sanoat chiqindilari bilan ifloslanish holati kamaygan bo’lsa ham ayrim 
shaharlarda va regionlarda uning sifat ko’rsatkichi o’zgarmadi. Buning asosiy 
sababi harakatlanuvchi manbalardan chiquvchi konserogen moddalar deb xulosa 
qilingan. 
Samarqand shahri bo’yicha bu muammoni ko’p olimlar va tadqiqotchilar 
o’rgangan [2,3, 14, 51,47,52,57,63, 55,58,50,59,60,61, 62,54,53,32]. 
Quyida ushbu adabiyotlarda keltirilgan atmosfera havosining ifloslanishi 
xususida ma’lumotlar tahlil qilingan. 
T.K.Xamraqulov (1975, 1982), T.K.Xamraqulov va boshqalar (1979), is 
gazi va korbonat angidridining atmosferada taqsimlanishini uchar laboratoriya 
orqali tadqiq qilgan va havo muhitini xozirgi zamon avtomatik elektrokimyoviy 
usullar bilan o’rganib, bu borada ko’plab xulosalar yozgan. 
Professor Q.Xaydarov va hammualliflari T.Bobonorov, Sh.Jahongirovlar 
bilan hamkorlikda chiqqan kitobida (1996) «Tabiat va inson ekologiyasi» hamda 

---