Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Нерв толаларининг миэлинлашнви.
Аввал периферик нервлар, сўнгра 
орқа мия нервлари, кейинроқ бош мия сопининг нерв толалари, ундан сўнг бош 
мия катта ярим шарларининг толалари миэлинлашади. Миэлин қавати ривож-
ланган сари нерв толасининг қўзғалувчанлиги орта боради. Она қорнида 
эмбрион 4 ойлик бўлгандан бошлаб, орқа ва бош миядаги нервлар миэлинлаша 
бошлайди. Биринчи галда ҳаракат нервлари, сўнгра аралаш нервлар, ундан 
кейин орқа миянинг марказга интилувчи нервлари миэлинлашади. Бола 
туғилганида ҳаракат нервлари миэлин қават билан қисман ўралган бўлади. 
Бола 1,5-2 яшар бўлганда бош миясидаги кўпгина нервлар, 2 ёшида эши-
тиш органи нервлари миэлинлашиб бўлади. Кўриш ва тил-томоқ нервлари янги 
туғилган болаларда миэлинлашмаган бўлиб, 3-4 ёшда тўлиқ миэлинлашади. Юз 
нервининг тармоқлари ҳомилада она қорнидаёқ миэлинлаша бошлаб, бола 
туғилиши вақтига келганда тўлиқ тугайди. Уч ёшда бош миянинг нерв толалари 
миэлинлашиб, функциялари мураккаблашиб боради. 
Тирик тўқималардаги биоэлектрик ҳодисалар 
 
Тўқима ҳужайраларидаги қўзғалиш вақтида қўзғалган соҳа билан нис-
батан тинч соҳа ўртасида потэнсиаллар айирмаси содир бўлади. Қўзғалиш 
вақтида тирик тўқималарда содир бўладиган ўзгаришлар биоэлектирик 
ҳодисалар, яни биоэлектирик токлар деб аталади. Биотоклар қуввати вақтнинг 
мингдан, ҳатто миллиондан бир бўлаги билан ўлчанади. Бақанинг бирорта 
мускулини жараоҳатлаб, шу жойга ҳамда соғ жойига галванометр электродлари 
қўйилса, галванометр мили бир томонга, яъни манфий заряд томонга ҳара-
катланади. Мускулнинг жароҳатланган қисмида (+), жароҳатланмаган қисмида 
(-) зарядлар ҳосил бўлади. Соғ қисм билан жароҳатланган қисм орасида ҳосил 
бўлган потэнсиаллар айирмаси тинчлик токи дейилади. Бу потенсиаллар 
айирмаси кўп ўтмай йўқолиб кетади. Мускулда ҳосил бўлган тинчлик токи 1-2 
мв, нервдагиси эса 30 мв бўлади. Мускулдаги тинчлик токи нервдагига 
нисбатан бир оз узоқроқ сақланиши мумкин. Биотокларни ўрганиш турли 
касалликларни аниқлашда ёрдам беради. 

---

78 
Юрак мускулларининг ҳаракат токлари электрокардиограф ёрдамида ёзиб 
олинади. Бу ёзув электриокардиограмма деб аталади. Меъдада ҳосил бўладиган 
ҳаракат токларини электрогастрографда ёзиб олинади, у электрогастрограмма 
дейилади. Бош миядаги ҳаракат токлари эса электроэнцефалографда ёзиб 
олинади. Ёзиб олишга электроэнцефалограмма дейилади.