Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Мавзу – 15.
Қон. Қон айланиш органларининг ёш
хусусиятлари ва гигиенаси 
 
Қоннинг аҳамияти.
Қон томирларда узлуксиз оқиб, организм тирик-
лигини сақлашда муҳим вазифаларни бажаради: организмнинг ички муҳитини 
қон, тўқима суюқлиги ва лимфа ташкил этади. Булар томирларни ва тўқималар 
орасидаги каналчаларни тўлдириб туради. Қон. тўқима суюқлиги ва лимфа 
таркиби ва физик-кимёвий хоссаларини деярли окзгартирмасдан доимо бир 
хилда сақлайди. Бу доимийлик организмнинг ҳаёт фаолияти номиал кечиб 
туриши учун зарур шартдир. Қон суюқ бириктирувчи тўқима бўлиб, қизил 
рангли, ёпишқоқ. хира, таъми шўрроқ бўлади. Организмни ҳаёт фаолияти учун 
зарур озиқ моддалар ва кислород билан таъминлайди, ҳужайралар ва 

---

184 
тўқималарда моддалар ва энергия алмашинуви натижасида ҳосил бўлган турли 
чиқинди моддаларни ва карбонат ангидридни буйраклар. ўпка, терига етказиб 
беради. Шунингдек, оқ қон таначалари -лейкоцитлар, организнига тушган тур-
ли микробларни зарарсизлантириб. организмда ҳимоя вазифасини бажаради. 
Ички секреция безлари ишлаб чиққан гормонлар қон орқали турли органларга 
этиб келади. қон органлар ўртасида алоқа ўрнатади. тана ҳароратини турғун 
сақлашда катта рол ўйнайди. 
Қоннинг солиштирма оғирлиги асосан қизил қон таначаларининг сонига 
ва улардаги гемоглабин миқдорига боғлиқ бўлади. Қомиинг солиштирма оғир-
лиги эркакларда ўртача 1.050-1,0608 га. аёлларда 1.053 га тенг. 
Қонинг солиштирма оғирлиги ўзгарувчан бўлиб, у муҳит ҳароратига, 
истеъмол қилинган сувнинг миқдорига ҳам боғлиқ. 
Қон катта одамда ўрта ҳисобда тана вазнининг 7-8% ни ташкил этади. 
Шундай қилиб, оғирлиги ҳар хил бўлган кишиларнинг қони ҳам турли 
миқдорда бўлади. Оғирлиги 70 кг бўлган одамда 5-6 литр қон бор. Унинг 40-
45%) қон томирларда ҳаракатланади. қолган қисми талоқ, жигарда, тери ости 
тўқимасида захира ҳолда сақланади, бунга деполанган қон дейилади. Булардаги 
қон ёкқотилганда, мускуллар ишида, тана ҳарорати кўтарилганда. одам 
бўғилганда ва бошқа зарурий ҳолатларда томирларга чиқарилади. Қоннинг 1/4-
1/3 қисми йўқолиши ҳаёт учун хавфли ҳисобланади.