Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Ҳавонинг ҳарорат режими.
Замонавий мактаб биноларида нормал ҳаро-
рат режимини сақлаб туриш учун кўпинча паст босимли сув билан марказдан 
туриб иситадиган система ўрнатилади. Бироқ яна печка билан иситиш усули 
ҳам учраб туради, буни баъзан маҳаллий иситиш усули, деб айтилади. 
Нормал иш учун синфда ҳарорат 16-22° атрофида бўлиши зарур, рек-
реацион бинолар (танаффуслар вақтида болалар чиқиб юрадиган кенг кори-
дорлар) ва физкултура залларида ҳарорат камида +14° бўлиши керак, чунки бу 
жойларда болалар ҳаракат қилиб туради. 
Паст босимда сув билан марказдан туриб иситиш системаси болалар 
муассасалари учун жуда қулай. У биноларда ҳароратнинг бир текис бўлишини 
таъминлаб беради, ҳавони ортиқча қуритиб юбормайди, иситувчи асбобларда 
(радиаторларда) чанг кўнмайди. Болалар жароҳат олмасликлари учун радиа-
торлар ёғоч тўсиқлар билан тўсилган бўлиши керак. 
Иситишнинг маҳаллий усулида печкалардан фойдаланилади. Исиқлик 
сиғими катта бўладиган голланд печлари ҳаммадан кўп қурилади. Бу печкалар 
пишиқ ғиштдан қурилади ва иссиқни яхши сақлаб туради (бир кеча-кундуз-
гача). 
Ис тегиши ва бадан куйишининг олдини олиш учун печкаларга ўт ёқишни 
болалар мактабга келмасдан 1,5-2 соат илгари тугаллаш керак. 
Печкалар ёниб турган пайтда ёқилғининг яхши ёниши ва хоналарни 
шамоллатиш учун форточка ёки фрамугаларни очиб қўйиш лозим. 
Синф хонасининг ҳаво таркиби ва микроиқлими.
Синф хонаси 
таркибидаги углерод (IV) - оксид миқдори 0,07-0,1% дан ошмаслиги керак 
(руҳсат этилган миқдор - 0,03-0,04%), ҳаво таркибида углерод (IV) - оксид 
кўпайиб кетcа, ўқувчилар асаб систераасининг тез чарчаб қолишига ва ўтилган 
дарсларни ўзлаштиришнинг пасайишига сабаб бўлади. Айниқса, қиш фаслида 
бошланғич синфларда баъзи ўқувчилар дарс пайтларида ухлаб қолади. Бунга 
хона ҳавосида углерод (IV) оксидининг кўпайиб кетиши сабаб бўлади. Шунинг 
учун танаффус вақтида ва дарс мобайнида форточкалар очилиб, синф ҳавосини 
янгилаб туриш зарур. 
Синф хонасида ҳар бир ўқувчи учун 4,5-5 м
3
ҳаво тўғри келиши лозим. 
Бир соатлик дарс давомида ҳар бир ўқувчи учун 16-26 м
3
ҳаво мўлжалланади. 

---

175 
Шунинг учун қиш фаслида дарс вақтида форточкани ёки фрамулаларни ҳар 10-
15 дақиқада 0,5, 1,0 дақиқага очиб ҳаво янгилаб турилиши, йилнинг иссиқ 
фаслларида эса синф деразаларини дарс вақтида умуман очиқ қўйиш керак. 
Синф ҳарорати 16-18 С, нисбий намлик 40-60%, ҳавонинг йўналиш 
тезлиги 0,1 м/с бўлиши керак. 
Ўзбекистон Республикасида жисмоний тарбия дарсини деярли йил даво-
мида (ёғингарчиликсиз кунларда) очиқ ҳавода ўтказган маъқул. 
Дарс вақтида спорт залининг ҳарорати 14-15 °C, нисбий намлик 40-60% 
ва ҳавонинг йўналиш тезлиги 0,2-0,3 м/с дан ошмаслиги керак.