Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Biznes korxonalarining shakllari.
10
 
Biznes alohida shakl bo`lib, u boshliqlaridan ayri holatda bo`ladi. Biznes tashkiloti bir nechta
turlarga bo`linadi. Biznes tashkilotining har bir turi aniqlangan bo`lishi shart, chunki moliyaviy
hisobotlar farqlanadi. Biznes tashkilotlarining uchta turi mavjud. Yakka tadbirkor, qo`shma korxona,
va korxona. Korxona xususiy yoki mas`uliyati cheklangan jamiyat ko`rinishida bo`ladi. 
Yakka tadbirkor. 
Yakka tadbirkor biznesi yagona jismoniy shaxs tomonidan yuritiladi. Buning birlashish jarayoni
oddiy, faqat Malayziya Biznes Kompaniyalari Registratsiyasidan ro`yhatdan o`tishi zarur hisoblanadi. 
Biznesning bu turi oson tugatiladigan, bitta jismoniy shaxs tomonidan boshqariladiganligi bois va
hukumat ko`p qonun-qoidalari halaqit qilmaydi. Kapital kichik miqdorda bo`lishi kerak va moliyaviy
manbalar cheklangan. Biznes foyda keltira boshlaganda, boshliq foydani boshqalar bilan
bo`lishmaydi. Daromad solig`i maqsadlarida, faqat jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig`i 
to`laydi va firma foyda solig`i to`lamaydi.
Boshliq barcha amalga oshiriladian faoliyatdan xabardor bo`ladi va buxgalteriya maqsadlarida
ko`p ma`lumotlar talab qilinmaydi. Buxgalteriya ma`lumotlarini Inland Daromad boshqarmasi
tomonidan soliq solish talablari amalga oshirilishini buxgalter tayyorlaydi. Boshliq bankdan kredit
olmoqchi bo`lsa, korxona moliyaviy hisoboti taqdim etiladi. Boshqa daromadni ko`paytirishga
qiziqadigan tashlikotlar moliyaviy hisobotlarni moliyaviy ahvolni yaxshilash va biznesni amalga 
oshirishni yaxshilaydi. 
Hamkorlik.
11
 
Hamkorlik ikki yoki undan ko`p jismoniy shaxslar biznesni birgalikda boshlashga rozi bo`lishsa va
daromad yoki xarajatni bo`lishlikka rozi bo`lganlaridagina tuziladi. Ko`p kapital ikkala tomondan
birgalikda yig`iladi. Ba`zida qo`shma korxona naqd pul va aktivlar olib kelsa, biznes rivojlanadi,
masalan, ikki advokat huquqiy korxona ochsa yoki uchta buxgalter auditorlik firmasini qo`shma 
korxona tarzida ochsa bo`ladi.
10
Wan Madznah Wan Ibrahim va Mohd Rizal Palil “Fundamentals of business accounting” Oxford university Press, 2014; 
8-bet. 
11
Wan Madznah Wan Ibrahim va Mohd Rizal Palil “Fundamentals of business accounting” Oxford university Press, 2014; 
8-bet. 

---

51 
Hamkorlikda asosiy kelishuv 1961-yilda tuzilgan hamkorlik aktiga asosan tuziladi. Hamkorlar aktga 
amal qilmasliklari ham mumkin va ular o`z huquqlariga, kapitaliga va foyda/zarariga mos keluvchi 
boshqa shartnoma yoki kelishuv tuzlishlari mumkin. Hamkorlikning moliyaviy holati haqidagi 
ma`lumot va tuzilishi yakka tadbirkornikiga o`xshash bo`ladi. Ma`lumotlar bilan qiziquvchi tashkilotlar
Ichki hudud daromad kengashi( soliq maqsadlar uchun), banklar ( kapital ta`minotchilari sifatida) va 
boshqa hamkor bo`lishni xohlovchi tashkilotlar bo`lishi mumkin.