Самарқанд қишлоқ ХЎжалик институти ветеринария факултети

1.Қўзғалишни бир томонлама ўтказиш.
Нерв марказлари нейронлари 
бир-бири билан туташган занжирлардан, синапслардан тузилиб, бу синапслар 
қўзға-лишни бир томонлама ўтказганлиги туфайли, нерв марказларидан ҳам 
қўзға-лишлар фақат бир томонлама ўтказилади. 
2.Қўзғалишни секинлаштириб ўтказиш.
Нерв марказлари 
синапслар орқали туташган нейронлар занжиридан иборат бўлиб, синапслар 
қўзғалишни секинлаштириб, пайсалга солиб ўтказади. Бу ҳолат синапслар 
тузилиши ва фаолиятига боғлиқ бўлганлиги сабабли, нерв марказларида 
қўзғалиш секинлашиб ўтказилади.

---

496 
3.Фаолият қолдиғи.
Марказга таъсирот берилганда, маркздан борган 
нерв импулси туфайли ички орган фаолияти шу таъсирот тўхташи билан 
барҳам топмай, балки ишчи орган бир қанча вақт давомида ишлаб туради. 
Фаолият қолдиғи булишини турлича тушунтирилиб, баъзи олимлар нейрон 
қўзғалганда посцинаптик мембранада кузатиладиган издеполяризасияга, 
бошқалар нерв марказидаги берк нейронлар занжирида импулсларнинг 
айланиб юришига боғлаб тушунтиришади.
4.Нерв марказида моддалар алмашинуви.
Нерв марказларида нерв 
толаларига нисбатан моддалар алмашинуви жадал кечиб, марказни қўзғалиш
моддалар алмашинувини янада фаоллаштириб, 0
2
истеъмол қилиниши ва СО
2
ажратилишини кучайтиради. 
5.Нерв 
марказларининг 
чарчаши.
Марказда 
моддалар 
алмашинувининг кучайиши марказни чарчатади, яъни марказ сурункасига 
қўзғалаверганлиги туфайли, синапслардан қўзғалиш ўтиши бузилади, чунки 
синапсларда 
медиаторларнинг 
ажаралиши 
камайиб, 
посцинаптик 
мембрананинг медиаторларга сезгирлиги сусаяди ва нерв ҳужайраларининг 
енергетик манбаи камаяди. Шунинг учун марказ чарчайди.
6.Нерв марказида импулсларнинг қўшилиши (жамланиши).
Нерв 
маркази поғонадан паст якка таъсиротлар келганида қўзғалмай, шу 
таъсиротлар жадаллик билан устма-уст берилганида, бу таъсиротлар бир-
бирига марказда қўшилиб, жам бўлади ва улар ўзаро бирлашиб марказни 
қўзғатади. Марказда таъсиротлар кетма-кет ва масофада, яъни фазада 
қўшилади. Таъсиротлар бир афферент нерв орқали кетма-кет бориб марказда 
қўшилса, 
кетма-кет қўшилиш
дейилади ва бир неча афферент нерв билан 
бир вақтда, параллел бориб, бир марказда қўшилишига еса, 
масофада 
қўшилиш
дейилади.