Самарқанд давлат архитектура қурилиш

5.
 
O’z bozor mavqeidan qoniqmagan raqobatchi boshqalar hisobiga 
bozor ulushini kengaytirmoqchi bo’lsa, raqobat keskinlashadi. 
6.
 
Muvaffaqiyatli strategik harakatlar natijasiga proporsional raviщda 
raqobat keskinlashadi. 
7.
 
Tarmoqdan chiqish xarajatlariga nisbatan tarmoqda qolish 
xarajatlari yuqori bo’lsa, raqobat keskinlashadi. 
8.
 
Raqobatchi kompaniyalar strategiyasi, resurslari, korporativ 
manfaatlari va kelib chiqishi mamlakatlari xususiyatlari turlicha bo’lsa, 
raqobat xavfli va noaniq bo’ladi. Sotuvchilarning guruhlariga 
tavakkalchi avantyuristlar ham kiradi. Har xil harakatlar bilan ular 
noaniq va keskin raqobat muhitini vujudga keltiradilar. 
9.
 
Boshqa tarmoqlardagi qudratli kompaniyalar kuchsiz firmalarni 
sotib olib, uni kuchli va agressiv firmaga aylantirish harakatlari raqobatni 
keskinlashtiradi. 
Tarmoqqa kirish raqobati.
Yangi raqobatchilarning bozorga 
kirishi va xavf tug’dirishi quyidagi ikki omil bilan aniqlanadi: 
Tarmoqqa kirish to’siqlari va tarmoqda mavjud raqobatchilarning 
yangi kirib kelgan firmaga munosabati
. Yangi kompaniyalarning 
tarmoqqa kirish xarajatlarining yuqoriligi kirish to’sig’i mavjudligini 
bildiradi. Kirish to’sig’ining bir necha turlari mavjud. Jumladan: 
Raqobatli bozorlar prinsipi. Kompaniyalar 
raqobati bu dinamik jarayon bo’lib, bunda 
hujum va himoya harakatlari kuzatiladi va 
raqobat kurashi yo’nalishi o’zgarib turadi. 
 

---

80 
Masshtab samarasi.
Masshtab samarasi bozorga kirishni qiyinlashtiradi, chunki 
potensial raqobatchilardan katta ishlab chiqarish hajmlari bilan bozorga 
kirish talab etiladi yoki noqulay bozor mavqeiga rozi bo’lishga majbur 
etadi. Katta masshtab samarasini yengish qiyin muammo hisoblanadi. 
Ushbu to’siqdan tashqari reklama, marketing, taqsimot, servis-xizmat 
ko’rsatish, xom-ashyoni xarid qilish va ilmiy izlanishlar to’siqlari ham 
mavjud. 
Ilg’or texnologiyaga yetishish imkoniyati mavjud emasligi. 
 
Tajriba oshishi (o’zlashtirish va o’qitish) samarasi mavjudligi 
 
Xaridorlarning ma’lum savdo markasini ma’qul ko’rishi. 
 
Yangi 
raqobatchi 
xaridorlarni 
ishontirish 
uchun 
reklama 
xarajatlarini oshirishi lozim. 
 
 Kapitalga ehtiyoj. 
 
 
Bozorga kirish qanchalik ko’p kapitalni talab qilsa, ushbu bozorga 
kirish shunchalik qiyindir. Ishlab chiqarish quvvatlari, aylanma kapital, 
zahiralar, iste’molchilar krediti, reklama va boshqalar kapital ehtiyojini 
yaratadi. 
 
 Masshtab ko’lami bilan bog’liq bo’lmagan xarajatlar
. 
 
Tarmoqqa yangi kirib kelayotgan kompaniyalarga nisbatan 
tarmoqda 
mavjud 
kompaniyalar ustunlikka ega. 
Xom ashyo manbalarining 
bandligi, patentlar, tajriba va 
boshqalar tarmoqda mavjud 
kompaniyalarga 
ustunlik 
beradi.
 
Taqsimot kanallarining ta’siri.
Taqsimot kanallarining bandligi yangi kompaniyaga muammolar 
tug’diradi. Taqsimotchilar yangi kompaniyaning tovarlarini qabul 
qilmasliklari mumkin. 
 
Ma’muriy va siyosiy muammolar. Davlat organlari yangi 
tarmoqqa kirishni ruxsatnoma va lisenziyalar orqali to’sqinlik qilishi 
yoki ta’qiqlashi ham mumkin.