Саломов р. С. Спорт машғулотининг


 Спорт машқларига мослашиш



Download 1,33 Mb.
Pdf ko'rish
bet17/106
Sana23.02.2022
Hajmi1,33 Mb.
#180501
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   106
Bog'liq
sport mashgulotining Saidga 4

3.2. Спорт машқларига мослашиш 
 
Биринши бор адаптачия (лотинша - мослашиш) тушун-
шаси Сельенинг (бу тушуншани аниқлаб берган Канадалик олим) 
умумий мослашиш цолати цақидаги таълимотида ошиб 
берилган. 
Адаптачия синдроми (аломати)ни Селье тананинг қфзға-
лувши таъсирига нисбатан ноодатий жавоби деб тушунтиради. 
Бу цолат қуйидагиша кешади: 
Хавотир-резестентлик-ориқла (резестенлик-танани муцит-
нинг турли зижн келтирувши омиллари таъсирига бардошлиги). 
Хавотир даврига тананинг меъжр ва ғайритабиийлик 
даражасида фта сафарбарлигига хос хусусиятидир. Агар бу 
таъсир куши тфхтамаса, бир қанша вақтдан кейин тана имконияти 
тугаб, унинг сезиш қуввати сфнади. 
Оғир жисмоний юк туфайли (стресс цолати) Аденозинтри- 


42 
фосфор кислотаси (АТФ) зацирасининг камайиши кузатилади, 
натижада мацсулотларининг паршаланиш нисбати қолган 
қисмига қараганда ортиб кетади, бу эса мослашишнинг асосини 
ташкил этади. Мослашиш жаражнида бир-бирага боғлиқ махсус 
фзгаришлар кузатилади. Масалан, жисмоний куш таъсири остида 
юрак оғирлиги 20-40% га ортиши мумкин, бу билан боғлиқ 
равишда юрак мушагининг ингишка томир тармоқлари цам 
каттаради. 
Мослашувнинг цар бир даражасини фз шегараси бор. Агар 
қфзғатувшининг куши борган сайин ортиб кетаверса, унда янги 
муцим цолат фрнига мослашишнинг бузулиши вужудга келади
негаки мослашишнинг вазифавий зацираси тамом бфлади. 
Мослашиш акс мослашиш билан алмашинади. Шундан 
келиб шиқадики, спорт билан шуғулланган ортиқша оғирлик 
тана ва унинг айрим қисмларини зфриқишга олиб келади. Бу 
доимий натижа бфлмай дам олиш ва иш режимига қатъий риоя 
қилинмаса, оғирлик ва тикланишни тфғри бир-бирига муносиб 
равишда олиб борилмаган шоғда юзага келади. 
Машқнинг узоқ муддатли дастурини ишлаб шиқишда 
спортшининг мослашиш зацираларини тикланиш ва сақланиш 
шахсий хусусиятлари билан қатъий равишда муқобиллаш-
тиришдаги ташқи омиллар цисобга олиниши лозим. 
Тез (беқарор) ва узоқ муддатли (нисбий барқарор) 
мослашиш каби икки турдагиси мавжуд. 


43 


44 
Маълум юкламага жавобан спортши танасидаги силжиш-
лар спорт амалижтидаги тез мослашишга мисол бфлиши 
мумкин. Зеро, машқ қилмаган спортшида бу силжишлар машқ 
қилганга нисбатан паст бфлади, негаки унинг танаси машқ 
қилган спортшиникига нисбатан камроқ юклама остида 
ишлашга мослашган. Шунинг ушун юқори даражада машқ 
қилган (спорт имкониятлари юқори бфлган) спортшилар юқори 
натижалар кфрсата олади. 
Юқорида келтирилган мисолда турли даражадаги, яъни 
ХТСУ ва 3-разрядли спортшиларнинг осойишталик ва 400 м 
масофага югурганидан кейин танасидаги асосий аъзоларнинг 
қижсий кфрсаткиши берилган. 
Нима сабабдан кфрсатилган масофани ХТСУ камроқ 
тайжргарлик кфрган спортшига нисбатан тезроқ босиб фтди, деган 
савол туғилади. Буни биринши навбатда унинг танасининг юқори 
функчионал имкониятлари билан тушунтириш мумкин. 
Югургандан кейин ХТСУ юрак уриши минутига 210 га, 3 
разряд спортшисиники эса 180, нафас олиш нисбати минутига 
120 л ва 75 га тенг бфлади, юксак малакали спортшининг қон 
айланиш цажми 30 л бфлган бфлса, ихтисослиги пастроқ 
спортшиники бори йфғи 20% бфлади, цам кислород истеъмол 
қилиш фарқи минутига 20 мл/кг қабилида белгиланади. 

Download 1,33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   106




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish