Saliqlar ha`m saliqqa tartiw k. Qalenov, S. Ibragimova, A. Prenov

1.5. O'zbekistan Respublikası Salıq sistemasınin' qa'liplesiw ha'm rawajlanıw 
basqıshları 
 
Ma'mleketimizdın’ g'a'rezsizlik jıllarındag'ı, salıq sistemasın reformalastırıwdı 
ha'm  onın'  rawajlanıwın  anıq  ko'rsetıw  ushın  sol  da'wirdı  u'sh  basqıslıqa  bo'lip 
u'yrenıwimiz mu'mkin. 
Birinshi  basqısh  1991-1994-jıllar  yag'nıy  O'zbekistan  Respublikasının'  o'z 
Salıq  sistemasın  du'ziwi  ha'm  Salıqlardın’  g'a'ziyneshilik  a'hmiyetin  asırıw 
basqıshı. 
Respublikamizdın'  o'z  salıq  sistemasın  do'retıwde  1991-jıl  15-fevralda  qabıl 
etilgen «Ka'rxanalar, sho'lkemler ha'm birlespelerden alınatug'ın salıqlar haqqında» 
g'ı  nızam  birinshi  nızam  boldı.  Bul  nızamda  birinshi  ma'rte  salıq  sistemasının' 
du'zilisı  ha'm  islewinin' ulıwma  tiykarları anıqlap  berildı,  Salıqlardı esaplaw ha'm 
olardı o'ndırıw ta'rtibi ornatıldı. 
Salıq  reformasının'  ekinshi  basqıshı  Salıqlardı  bazar  ekonomikası  talaplarına 
sa'ykeslestiriw  ha'm  ka'rxanalardı,  o'ndırıstı  rawajlandırıwdı  xoshametlewge 
qaratıw da'wiri boldı. Bul  da'wirge 1995-1997-jıllar tuwrı keledı. 
Bul da'wirde Salıqlardın’ o'ndırıs na'tiyjeligin asırıwg'a ta'sirin ku'sheyttiriwge 
bag'ıshlandı. Salıqlardan ha'r qiylı jen'illikler berildı. 1995-jıldan baslap ka'rxanalar 
ha'r  bir  protsent  o'nim  islep  shıg'arıw  ko'lemin  ko'beytgeni  ushın  0,3%  den 
paydag'a  Salıq  stavkası  kemeyttirildı.  Salıq  to'lewshiler  ushın  jen'illikler  ko'zde 
tutildı.  1995-jıldan  baslap  salıq  sistemasın  birdeylestiriw  baslandı.  Salıqlardın’ 
bazar  qatnasıqlarında  qatnasıwın  ku'sheyttiriw  ushın  birden  -  bir  huquqıy  tiykar 
O'zbekistan Respublikasının' Salıq Kodeksı  1997-jıl  24-aprelde qabıl etildı. 
Salıq  reformasının'  u'shınshı  basqıshı  1998-jıldan  ha'zirgi  waqıtqa  shekem 
dawam  etpekte.  U'shınshı  basqıshta  yuridıkalıq  ta'replerge,  birinshi  gezekte  kishi 
ha'm  orta  ka'rxanalar  ushın  Salıqqa  tartıw,  esapqa  alıw  ha'm  esap  beriwdın’ 
a'piwayilastirılg'an  sisteması  payda  boldı.  Kishi  isbilermenlik  subektleri  lqtiyarlı 
tu'rde ulıwma ma'mleketlik ha'm jergilikli Salıqlar ha'm de jiyimlar jiyindısı ornına 
birden - bir Salıq to'ley basladı. Ministrler Kabinetinin' 1998-jıl 15-apreldegi 159-
sanlı  qararı  menen  kishi  ka'rxanalar  ushın  Salıqqa  tartıwdın’  a'piwayilastırılg'an 
sistemasın qollaw ta'rtibi tastıyıqlandı. 
Bul  basqıshtı  Salıq  sistemasında    Salıqlardı  ıqshamlastırıw  kontsept  - 
siyasimnın'  baslanıw  da'wiri  dep  ataw  mu'mkin.  Bul  basqıshta  Salıq  to'lewshi 
yuridıkalıq  ta'replerge  ilaji  barınsha  a'piwayilastırılg'an,  ıqshamlastırılg’a  Salıq 
sisteması engizilip, olardın' Salıq esapları, Salıq to'lew mu'ddetleri ıqshamlastırıldı. 
Salıqlar  sistemasında  tuwrı  Salıqlar  salmag'in  kemeytıw  ha'm  jan’apay 
Salıqlar salmag'in asırıwg'a qaratılg'an siyasat ju'rgiziw ko'zde tutilg'an. 
2003-jıldan  baslap  na'tiyjesiz,  byudjetke  tu'siriwdı  qıyınlastıratug'ın  salıqlar 
ha'm  to'lemler  biykar  etildı.  Salıq  bazaları  ha'm  stavkalarına  da  o'zgerisler 
kiritilgen. 
 
 
 
 

---

14