|
1.
O'ZBEKISTAN RESPUBLĐKASl SALIQ SĐSTEMASININ' TĐYKARLARI
1.1 «Salıqlar ha'm Salıqqa tartıw» arnawlı kursin oqıtıwdın’ obektiv
za'ru'rligi, maqseti ha'm salıq tu'sinigi
1.2 Salıqlardın’ ekonomikalıq ma'nisi, ulıwma belgileri, funktsiyalar ha'm
waziypalar
1.3 Salıqqa tartıw printsipleri
1.4 Salıq elementleri ha'm Salıqlardın’ toparlarg'a bo'linıwı haqqında tu'sinik.
1.5 O'zbekistan Respublikası Salıq sistemasının' qa'liplesiw ha'm rawajlanıw
basqıshlar
1.1. «Salıqlar ha'm Salıqqa tartıw» arnawlı kursın oqıtıwdın’ obektiv
za'ru'rligi, maqseti ha'm salıq tu'sinigi
«Salıqlar ha'm Salıqqa tartıw» arnawlı kursı Salıqlardın’ ekonomikalıq
ma'nisin, a'hmiyetin, funktsiyaları, Salıqlardı esaplaw ha'm byudjetke o'ndırıw
mexanizmin u'yrenıwdegi tiykarg'ı pa'n bolıp esaplanadı. Pa'nnin' predmetine
kirisiwden aldın « Salıq» kategoriyasına qısqasha toqtalıp o'tetug'ın bolsaq,
«Salıq» kategoriyası - bul adamzat ja'miyetinin' payda bolıwı ha'm rawajlanıwı
menen tig'iz baylanısta boladı. Du'nya ju'zlik ekonomikalıq rawajlanıwında
Salıqlar ekonomikanı ma'mleket ta'repinen ta'rtipke salıwdın’ a'hmiyetlı quralı
bolıp esaplanadı.
A'meliyatta ha'm ulıwma ekonomika iliminde Salıqlardın’ mazmunına ha'r
qiylı ko'z - qaraslardın’ bar bolg'anlıg'ı sebeplı usı kategoriyadan ha'r bir ma'mleket
o'zinin' o'zgesheligine sa'ykes ra'wishte paydalanadı.
Ha'zirgi ku'nde ha'r bir pa'ndı u'yrenıw negizinde onı studentlerge tolıq
jetkerıw, oqıwshılardı pikirlewge tartıw, sol arqalı jetik qa'nigelerdı tayarlaw
maqseti jatadı. Pa'ndı u'yrenıwde ha'zirgi da'wirdın’ aldın'g'ı oqıtıw usıllarınan
ha'm aldın’g'ı pedogogikalıq ha'm informatsiyalıq texnologiyalarınan ken'
paydalanıladı.
«Salıqlar ha'm Salıqqa tartıw» arnawlı kursının' predmeti - bul Salıq
to'lewshilerdın’ Salıqlar ha'm olarg'a ten'lestirilgen to'lemlerdın’ ekonomikalıq
ma'nisin, ma'mleketlik byudjet da'ramatları qa'liplestiriwdegi a'hmiyetin, Salıq
sistemasın ha'm siyasatın, Salıq tu'rleri boyınsha belgilengen jen'illikler sistemasın,
Salıqlardı esaplaw mexanizminin' a'meldegi jag'dayın u'yrenıwden ibarat.
Bazar ekonomikasına o'tıw sharayatında Salıqlardın’ obektiv za'ru'rligin eki
jag'day:
Birinshiden, ma'mlekettin' bir qatar waziypaları qarji menen ta'miyinlew
za'ru'rligi;
Ekinshiden, bazar ekonomikasının' nızam ha'm printsipleri menen ko'rsetıw
mu'mkin.
Salıqlar ma'jbu'riy to'lemlerdı sa'wlelendıriwshi pul qatnasıqların bildıredı.
Salıqlar, jiyimlar, bajılar ha'm basqa da to'lemlerdın’ esabinan ma'mleketlik finans
resursları payda boladı.
Ma'mlekettin' payda bolıwı Salıqlar menen tig'iz baylanısta boladı, sebebi
8
eldın’ ekonomikalıq g'a'rezsizliginin' tiykarg'ı qarji deregi bolıp Salıqlardı
o'ndiriwden tu'setug'ın tu'simler esaplanadı. Salıqlar ma'mleketlik byudjettın'
da'ramatların qurawshı tiykarg'ı derek ha'm ekonomikanı basqarıwshı a'hmiyetli
qural esaplanadı.
Salıq tu'sinigi - ekonomikalıq qatnasıqlarda negizgi orındı iyeleydı. Joqarıda
keltirilgen anıqlamalardı talqilay o’tip to'mendegilerdı aytıw mu'mkin:
•
Salıqlardı belgilew huquqi tek g'ana ma'mlekettin' nızam shig'arıwshı
joqarg'ı organi - parlamentke beriledı;
•
Salıqtı mu'lk ha'm da'ramat iyesi to'leydı;
•
Salıq to'lew ma'jbu'riy xarakterge iye.
Demek, Salıqlar - byudjetke tu'setug'ın pul ha'm nızamda belgilengen
ma'jbu'riy qatnasıqlar bolıp, olar Oliy Majılis tastıyıqlag'an nizamlar ha'm de
normativ hu'jjetler menen ta'miyinlenedı.
Solay eken, Salıqlardı to'lemewge, Salıq obektin jasırıwg'a, Salıq summasın
kemeytirip ko'rsetıwge hesh bir yuridıkalıq ha'm fizikalıq ta'reptın' haqı joq.
Hesh bir ja'miyetti yamasa ma'mleketti Salıq sistemasisiz ko'z aldımızg'a
keltiriw mu'mkin emes. Sebebi Salıqlar ma'mleketlik byudjet da'ramatların
qa'liplestiriwdın’ birden - bir tiykarg'ı quralı bolıp qalmastan, ba'lkim:
•
O'nim islep shig'arıwdın’ ko'lemin ko'beyttiriwge;
•
investitsiyalardı ekonomikag'a tartıwdı xoshametlewge;
•
ba'sekige shidamlı o'nimnin' u'lesın ko'beyttiriwge;
•
kishi biznesti ha'm bazar infrastrukturasın rawajlandırıwg'a;
•
ulıwma ma'mleketlik talaplardı qanaatlandırıwg'a xizmet etedı. Bazar
ekonomikası sharayatında ma'mleket o'zinin' ishki ha'm sırtqı waziypaların, yag'niy
ha'r qiylı ekonomikalıq, sotsiallıq ha'm siyasiy ilajlardı a'melge asırıw ushın za'ru'r
bolg'an qarjılardın’ tiykarg'i bo'legin Salıqlar arqalı toplaydı. Salıqlar respublikalıq
ha'm jergilikli byudjetler da'ramatların qa'liplestiredı, ma'mlekettin' sotsiallıq
bag'darlamaları ushın jumsalatug'ın qarjılardın’ negizin jaratadı, baha belgilewge
ta'sir ko'rsetedı. Xalıqtın' turmıs da'rejesın ta'rtipke salıp turadı, Salıqlar arqalı
beriletug'ın jen'illikler ja'rdeminde xalıqtın' kem ta'miyinlengen qatlamların
sotsiallıq jaqtan qorg'awg'a ja'rdem beredı.
9
Do'stlaringiz bilan baham: |
