Safin m. G., Rajabov a. I. Va ro‘ziyev yu. S

13-rasm. Ubellode  viskozimetri. 
 
  

---

 
45 
Viskozimetr  U  simon  shisha  nay bo‗lib, uning bir xil hajmli ikkita 
kengaytirilgan  qismi  bor  (A  va  B).  Har  bir  kengaytirilgan  qism 
ikkitadan  o‗lchov  belgi  (1,  2,  3,  4)  lariga  ega.  Viskozimetrning  chap 
tomoniga  kapillyar  kavsharlangan.  Nayning  ikkala  tirsagi  uchlari 
viskozometr  bosimini  o‗lchash  uchun  moslashtirilgan  qurilma  asbobga 
ulangan  bo‗ladi.  Viskozmetrning  uchlaridagi  kapillyarlar  bosimi 
o‗rtasida  farqni  yuzaga  keltirib  chiqarish  uchun  yo  tashqi  bosimdan, 
masalan,  rezina  ballon  yordamida  hosil  qilinadigan,  yoki  suv  nasosi 
oqimi  orqali  hosil  qilinadigan  yoki  boshqa  xil  nasoslarni  ishlatish 
orqali hosil qiladigan  bosimlardan  foydalaniladi.   
Viskozimetrning  shunday  hajmi  va  shunday  bosimi  tanlab 
olinadiki,  bunda  asbobning  kengaygan  qismini  to‗ldirish  uchun  120-
360  sekund  vaqt  sarflanadigan  bo‗lsin.  Viskozimetr  bilan  ishlashda 
oldin  u  xromli  aralashmada  yuvilib,  keyinchalik  vodoprovod  suvi  va 
distillangan 
suvlarda 
chayqaladi 
va 
termostatda 
quritiladi. 
Qayishqoqlikni  o‗lchash  doimiy  ravishda  bir  xil  harorat  chegarasida 
amalga  oshiriladi.  Shu  maqsadda  viskozimetr  suv  termostatiga 
botiriladi.  Qayishqoqlikni  o‗lchash  viskozmetrning  harorati  termostat 
haroratiga 
yetgandan 
(termostatga 
botirgandan 
15-20 
minut 
o‗tgandan)  keyin  amalga  oshiriladi.  O‗lchash  uchun  viskozimetrga 
pipetka  yordamida  ma‗lum  hajmdagi  suyuqlik  solinadi.  Bunda    bu 
suyuqlik  A  rezervuarning  birinchi  o‗lchov  belgisidan  tortib  B 
rezervuarning  uchinchi  o‗lchov  belgisigacha  bo‗lgan  hajmni  to‗ldirishi 
lozim bo‗ladi.  
Suyuqlik  va  eritmalarning  qayishqoqligini  aniqlashning  xilma-xil 
uslublari 
mavjud. 
Ulardan 
laboratoriya 
sharoitlarida 
keng 
foydalaniladigan  xillaridan  biri  kapellyar  viskozometrlar  yordamida 
tuzilmaviy 
qayishqoqlikni 
aniqlash 
uslubi 
hisoblanadi. 
Ishni 
boshlashdan  oldin  viskozimetr  kalibrlanadi,  ya‗ni  uning  konstantasi 
(doimiy  ko‗rsatkichi)  aniqlanadi.  Kalibrlash  qayishqoqligi  oldindan 
ma‗lum  bo‗lgan  moddalar  (masalan  suv,  saxaroza  eritmasi  va  hokozo) 
yordamida  amalga  oshiriladi. 
Viskozometrning 
konstantasi 
quyidagi 
formulaga 
muvofiq 
aniqlanadi:
 
C =

Pt
 
Bu yerda: 

-kalibrovka  uchun  olingan  suyuqlikning  dinamik  qayishqoqligi 
(g.sm
-1
 sek
-1
 hisobida); 

---

 
46 
P – bosim-(suvli ustunning   sm hisobida siljishi); 
t – suyuqlikning  vaqt birligida  oqib o‗tishi (sek.  Hisobida).   
Odatda  t 5-6 marta aniqlanib,  o‗rtacha raqam  olinadi.