Safin m. G., Rajabov a. I. Va ro‘ziyev yu. S

Suvning  sirt  tarangligini  aniqlash. 
Suvning  sirt  tarangligini  aniqlash  uchun  platina  halqa  chinni 
tigelda  oldindan  chug‗lantirib  qizdirib  tozalanadi,  so‗ng  analitik  pinset 
yordamida  platina  halqaning  bandidan  ushlab  torzion  tarozining 
ilmog‗iga osib qo‗yiladi. 
 
 
 
 
2-rasm. Halqani  sath yuzasidan  uzish  uslubida  sirt 
tarangligini  aniqlash. 
 
 

---

 
22 
A-qurilmani  tuzish sxemasi. 
B va V-platina  halqa. 
1-ilmoq; 
2-halqa; 
3-eritma tomizilgan soat oynasi; 
 
4-soat oynasi o‗rnatilgan stolcha. 
Halqani 
tarozida 
tortgandan 
so‗ng 
uni 
nolga 
qaytarib 
tenglashtirmasdan 
arretirlanadi 
(yopib 
qo‗yiladi). 
Ko‗tarib 
tushiradigan  moslamali  stolchaga  o‗rnatilgan  toza  yuvilgan  va 
quritilgan  soat  oynachasi  joylashtiriladi,  unga  0,5-1,0  ml  suv  quyiladi. 
Ko‗tarib  tushiradigan  stolchaning  kremalyerasi  (buragichi)  yordamida 
soat  oynachasini  taroziga  o‗rnatilgan  halqa  suyuqlik  yuzasiga  tegishini 
ta‗minlaguncha  (halqa  suyuqlikka  botib  ketmasligi  kerak)  ko‗tariladi. 
Tarozining  yelkasi  bo‗shatiladi  va  richagni  burab  halqaning  suyuqlik 
sathidan  uzilishi taminlanadi. 
Bu  operatsiya  davomida  halqaning  holati  diqqat  bilan  kuzatiladi 
va  richag  harakati  halqaning  suyuqlik  sirtidan  uzilishi  bilan 
to‗xtatiladi.  Olingan  ma‗lumotlar  yozib  olinadi,  tezkorlik  bilan 
ko‗tarib  tushiruvchi  stolcha  pastga  tushiriladi  va  halqaning  og‗irligi 
unga  yopishib  qolgan  suyuqligi  bilan  birga  o‗lchanadi.  Halqaning 
suyuqlik  sathi  yuzasidan  haqiqiy  uzilish  kuchi:  R=R
1
–R
2
    formula 
yordamida  aniqlanadi: 
Bu yerda: 
R- halqaning  suyuqlik  sathi yuzasidagi  haqiqiy  uzilish kuchi;   
R
1
 -tajriba yo‗li bilan aniqlangan  uzilish kuchi;   
R
2
 -halqaning  unga yopishib  qolgan suyuqlik  bilan birga og‗irligi. 
Suvning  sirt tarangligi  quyidagi  formula asosida aniqlanadi: 
 

=(R
2:
0,981)

*D     din/sm.