Saburov Baxrombek Abayevich 411-19 10-Ish. Fizik va matematik mayatniklarning tebranishlarini o‘rganish va erkin tushish tezlanishini aniqlash

V  x^'   -A si n( ) . (9.3)
Agar (9.1) dan yana vaqt bo’yicha hosila olsak, tebranayotgan nuqtaning tezlanishini topamiz:
W x ^''  Acos( ) . 

3) Tebranma harakat energiyasi.
Garmonik tebranma harakat qilayotgan har qanday sistema ma’lum tebranish energiyasiga ega bo’ladi. Bu energiya quyidagicha ifodalanadi:

W , (9.10)
bu yerda A - tebranish amplitudasi, K- elastiklik koeffitsienti.


4) Fizik va matematik mayatniklarni ta’riflang.

Cho’zilmaydigan vaznsiz ipga osilgan, og’irlik kuchi ta’sirida vertikal tekislikdagi aylana bo’ylab harakatlana oladigan moddiy nuqta matematik mayatnik deyiladi.

Inersiya markazi bilan ustma-ust tushmaydigan qo’zg’almas nukta atrofida tebranma harakat oladigan har qanday qattiq jism fizik mayatnik bo’la oladi.

5) Fizik mayatnikning keltirilgan uzunligi deb nimaga aytiladi?

Matematik mayatnik, bitta moddiy nuqtadan iborat sistema bo’lganligi uchun: J_O=ml²=(R/g)l² . OS=a. Bularni (68) tenglikka keltirib qo’ysak, matematik mayatnikning tebranish davrini aniqlash formulasini olamiz: T_m=2 formulalarni solishtirsak, uzunligi: l₁=J_Og/Ra=J_O/Ma (69) bo’lgan ipga osilgan R yukdan iborat matematik mayatnikning va og’irlik markazidan a -masofadagi o’q atrofida tebranayotgan, shu og’irlikdagi fizik mayatnikning tebranish davrlari o’zaro teng bo’lar ekan. Ipning ushbu l₁ - uzunligini, fizik mayatnikning keltirilgan uzunligi deb ataladi.
2.11-Ish. So‘nuvchi tebranishlarni o‘rganish va so‘nishning logarifmik dekrementini aniqlash.
1)So‘nuvchi tebranishni ta’riflang, so‘nish sabablarini tushuntiring.
Tebranuvchi, o‘zaro boq‘langan jismlar to‘plami – tebranuvchi tisim deyiladi. Agar tebranish uzoq davom etsa, tizimga muhitning ta’siri sezilarli bo‘lib, tebranish amplitudasi vaqt o‘tishi bilan kichrayib boradi. Bunday tebranishlar so‘nuvchi tebranishlar deyiladi. Tebranish sekin so‘nsa va tebranish amplitudasi kichik bo‘lganda, so‘nuvchi tebranishlarni davriy, muhit qarshilik kuchini esa tebranuvchi jism tezligiga proporsional deb hisoblash mumkin:

	R = −r	dx	,	(1)
		dt

bu yerda R – qarshilik kuchi, r – esa qarshilik koeffitsiyenti. Tebranuvchi sistemaga kvazielastik kuch

Fквз.эл. = −kx

2)So‘nuvchi tebranishning differensial tenglamasini yozing. So‘nish koeffitsiyentini ta’riflang.