Matematik mayatnik yordamida erkin tushish tezlanishini aniqlash

Laboratoriya ishi

MATEMATIK MAYATNIK YORDAMIDA ERKIN TUSHISH TEZLANISHINI ANIQLASH

Ishning maqsadi:Talaba laboratoriya ishini bajarishi natijasida quyidagilarni bilishi kerak: tebranma jarayonlarni tavsiflovchi fizik kattaliklar ma’nosini; garmonik tebranishlar qonunlarini va ularning tenglamalarini; ma’lum bir tebranma tizim uchun garmonik tebranishlar differensial tenglamasini tuza olishi. Erkin tushush tezlanishi formulasini keltirib chiqara olishi.

Kerakli asboblar: “Matematik mayatnik yordamida erkin tushish tezlanishini aniqlash” Phet simulyatsiyasi internetdagi manzili:

file:///C:/Program%20Files%20(x86)/PhET/en/simulation/pendulum-lab.html
Yo‘riqnoma

1. 
   Mazkur dastur Explorer brauzeri yordamida ochiladi.
   

2. 
   Matematik mayatnikning uzunligi (Length1) o‘zgartish yordamida tanlanadi va dasturda keltirilgan chizg‘ich yordamida matematik mayatnikning uzunligi l₀ o‘lchanadi.
   
3. 
   l₀ uchun olingan natijalar quyidagi 1-jadvalga yoziladi.
   

4. 
   Matematik mayatnik kursor yordamida (rasmda keltirilgandek) og‘ish burchgikichik (ko‘pi bilan 10⁰-12⁰) bo‘lishiga e’tibor berish kerak. Mayatnikni tebranma harakatga keltirib, 50 ta tebranish uchun ketgan vaqt (t₁) rasmda keltirilgan (yashil aylana) ekranda o‘lchanadi. Bunda mayatnik tebranma harakatga keltirilganda soatni ishga tushirish kerak bo‘ladi. Tebranishlar sonini talaba hisoblaydi.
   

5. 
   Ipni yana uzaytirib l₀ ning qiymati o‘lchanadi va 3–punktdagi o‘lchashlar takrorlanadi. Bunday o‘lchashlar mayatnikning (0,8-1,0) m uzunligiga mos keluvchi qiymatlari uchun bajariladi.
   

6. 
   So‘ngra uzunlikning avvalgi mos keluvchi qiymatlari orqali kamaytirib borib, barcha l₀ lar uchun 3-punktdagi o‘lchashlar bajariladi.
   

7. 
   Tajribalar massasi 1 kg bo’lgan yuk uchun bajariladi. Yukning massasi rasmda keltirilgan sariq aylana ichidagi kursor yordamida tanlanadi.
   

8. 
   O’lchash natijalari quyidagi jadvalga yoziladi.
   

Tajribatartibraqami	m	N	t s	T=t/N s	g m/s^2	(g) %
1.		50
2.
3.
4.
5.

5. 
   Erkin tushish tezlanishini formula bo`yicha aniqlanadi va jadvalga yoziladi.
   
6. 
   Erkin tushish tezlanishini aniqlashda yo‘l qo‘yilgan absolyut va nisbiy xatoliklar hisoblanadi.
   

Quyidagi nazorat savollari va topshiriqlarga to`liq javoblar yoziladi:

a)Tebranma harakat siljish tenglamasi. Tebranish amplitudasi, fazasi, chastotasi, davri, erkin tebranma harakat differensial tenglamasi.

b)Tebranma harakat kinematikasi: tezlik va tezlanish.

c)Tebranma harakat energiyasi.

d)Fizik va matematik mayatniklar tebranish davrlari formulalarini keltirib chiqaring.

e)Fizik mayatnikning keltirilgan uzunligi deb nimagaaytiladi?

f)Erkin tushush tezlanishi son qiymatining geografik kenglikka bog`liqligini tushuntiring.