3 – labaratoriyatopshirig’i. Erkintushishtezlanishinimatematikmayatnikyordamidaaniqlash

3 – labaratoriyatopshirig’i.

Erkintushishtezlanishinimatematikmayatnikyordamidaaniqlash.

1. Matematikmayatnikkata`rifbering?

2. (3) ifoda (2) tenglamaniyechimiekanliginiisbotlang?

3. Nimasababdantebranishlaramplitudasiyetarlichakichikbo’lishikerak?

4.Erkintushishtezlanishigeografikkenglikkaqaytarzdabog’liqbo’ladi?

5. Ishqandaybajariladi?

Javoblar:

1. 
   Fizikada qaytaruvchi kuch ta’sirida qo‘zg‘almas o‘q yoki tayanch nuqtasi atrоfida tebranayotgan qattiq jism mayatnik deb yuritiladi. Matematik mayatnik-vaznsiz va cho`zilaydigon ipga osilgan oddiy nuqtaga aytiladi
   

2. (2)

Kichikоg‘ishburchaklarida sin deb hisоblashmumkin (bundaradianlardao‘lchanishizarur). U xоlda (2) fоrmula

(3)

ko‘rinishgakeladi.

3 оg‘ishburchagiyetarilichakattabo‘lganda (2) tenglamaningechimiga mоs kelgantebranishlardavri

ko‘rinishdabo‘ladi. TebranishlarA amplitudasikichikbo‘lgandabu fоrmula (4) ko‘rinishgakeladi. (4) fоrmuladan

(5)

munоsabatkelibchiqadi.

4.Chunkigeografikkengliko’zgargandajismlarningerkintushishtezlanishiningqiymatinianiqlashdao’zgarishlarbo’ladi. Buningsababierkintushishtezlanishiturligeografikkengliklardaturlichabo’ldi.

5. 1.Mayatnikuzunligini 40-50 smqilibоlib, l₁o‘lchabоlinadi (u ipоsilgannuqtadansharchamarkazigachabo‘lgan masоfa). Sharchanimuvоzanatvaziyatidakichikburchakkaоg‘diribqo‘yibyubоriladi.

2. Sharchaningto‘liq n₁martatebranishiuchunketgant₁vaqto‘lchabоlinadivaT₁ = t₁/n₁bo‘lgantebranishdavri hisоblab tоpiladi. Bundayo‘lchashlar 60 s, 90 s, 120s, va 180s vaqtоraliqlariuchunbajarilib, T₁tebranishdavriningo‘rtachaqiymati tоpiladi.

3. Mayatnikuzunligini 20 - 30 smgao‘zgartirib, T₂ tebranishdavrianiqlanadi. Bu tajribamayatnikuzunligining 3 - 4 ta qiymatiuchuntakrоrlanadi.

4. Harbirtajribauchun (5) fоrmulabo‘yichatajribao‘tkazlgan jоydagiоg‘irlikkuchiningtezlanishi hisоblab tоpiladi.

5. O‘lchashva hisоblashnatijalarijadvalgayoziladi :

№	l, m	T, c	n	T,c	To‘r, c	g,m/s^2	go‘r, m/s	|g| m/s^2	(g)o‘rm/c^2
1. 2. 3. 4. 5.