Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

3.6. Oksidlanish va fosforillanish jarayonlarining ajralishi
Protonoforlar deb ataluvchi ba’zi kimyoviy moddalar proton yoki 
boshqa ionlami (ionoforlar), ATF-sintazani chetlab o ‘tgan holda, 
membranalararo b o ‘shliqdan matriksga o ‘tkazib beradi. Natijada, 
elektrokimyoviy potensial yo‘qoladi va ATF sintezi to‘xtaydi. 
Ushbu hodisa oksidlanish va fosforillanishning ajralishi deb ataladi. 
Ajralish natijasida ATF miqdori kamayadi, ADF niki esa ortadi. Bu 
holda, NADH va FADH2 ning oksidlanish tezligi ortadi, so‘riladigan 
kislorod miqdori ham ortadi, lekin energiya issiqlik ko‘rinishida 
ajralib P/O koeffitsiyenti keskin pasayadi. Ko‘pincha, ajratuvchilar
- lipofil modda bo'lib, membrananing lipid qatlami orqali osongina 
o ‘tadi. Bu moddalardan biri - 2,4-dinitrofenol, ionlangan holatdan
58

---

ionlanmagan holatga oson o ‘tib, protonni membranalararo masofada 
biriktiradi va matriksga o ‘tkazadi. Ajratuvchilarga ba’zi dori 
moddalari, masalan dikumarol (antikoagiyant) yoki organizmda 
sintezlanadigan metabolitlar - bilirubin (gem metabolizmining 
mahsuloti), tiroksin (qalqonsimon bez gormoni) ham misol bo‘la 
oladi. Bu moddalaming konsentratsiyasi ortganda ular oksidlanishni 
fosforlanishda ajrata boshlaydi.