Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

jy
H - S 
^ ;
h
Ç
v - n , 
„
S 
0» 
*
-O'^CH
•CH,
kH,-
L-serin
Sistationin
ft-sintaza
^H,0
/CH,,
sI
,,C H
NH,*
m ,o-
c„r y
L -m etio n in
L-gomosistein
S istatio n in
NH,*
| ^ R , 0 a-Ketobutirat
O 
SH 
X ^ 
o
j ^
H 1C v i, u ^ C ^ C ' ' 0 -
a -K eto g lu ta ra t
N H /
j , . ,
CKL 
y 
NH,* 
- 
O
L-sistcin
KoA-SH
"s
Propionil-KoA
CO,
h
,
c
'
c h
;
NAD*
N A D H + H -
-S -C oA
220

---

Serin bilan glitsin o ‘zgarishlarida kofaktori folat kislota 
unumlaridan iborat bo‘lgan fermentlar asosiy rolni o ‘ynaydi. Serin 
almashinadigan aminokislotadir, uning uglerodli qismi glyukozadan 
hosil bo‘ladi. Glyukoza metaboliti 3-fosfoglitserat degidrirlanib, 
a-ketokislota - 3-fosfopiruvatga aylanadi. So‘ngra transaminlanish 
va gidrolitik yo‘l bilan fosfat ajralib chiqish reaksiyalari serin 
sintezining poyoniga yetkazadi, undan esa glitsin sintezlanadi:
NAD 
NADH* CH
j
OPO
j
H
j
G lyukoza —► —*- 
3-fosfoglitserat 
-----»- c = O
COOH
3-fosfopiruvat
Glutamat
Metilen-H4-folat 
a-ketoglutarat
NH 
H4-folat 
f  
CH,OH 
H ,0
C H ,0 P 0 3H,
L 
\
J
I ' 
J
L
i N—
H C - N H .
^
CH2 
HC - NH, 
<...-------------
HC - NH,
COOH 
COOH 
COOH
Glisin 
Serin 
3 
4 
3-fosfoserin
Bu aminokislotalaming parchalanishida — piruvat, NH 3, CO, va 
N 5 N 10-metiltetragidrofolat hosil bo‘ ladi. Bu reaksiyalar glitsinsintaza 
ferment kompleksi (7.11-rasm) va serin-gidroksimetiltransferaza 
fermentlari ta ’sirida boradi:
TGFiC N5-N
i
0-CH2TGFK
C H ,-C O O H + NAD* •<^ " -PLP-^
-» C O j+N H /N A D H + H*
•| 
glitsinsintaza
NHj
7.11-rasm. Glitsinning katabolizmi
Glitsinning a-uglerod va azot atomlari porfirin halqasining 
sintezida, glitsinning to ‘liq o ‘zi purin asosi, o ‘t kislotalari va benzoat 
kislotalari bilan konyugatlar hosil qilishda, kreatin sintezida, serin 
esa - sfingozin, purin va pirimidin asoslari, xolin sintezida ishlatiladi.
Fenilalanin va tirozin almashinuvi. Hayvon to ‘qimalari fenila- 
laninning benzol halqasini sintezlay olmasligi tufayli u almashtirib
221

---

b o ‘lmaydigan am inokislotalarga kiradi. Tirozin esa ovqat bilan 
ye- tarli darajada istehnol qilinsa, to ‘Iiq almashtirib bo‘ladigan 
aminokis- lotalarga kiradi. Fenilalaninning asosiy miqdori 2 y o ‘l 
bilan sarflanadi:
P a n . - g . d r o k s i ^ f K G
—
^ Y o d t i r o n i n l a r
fenilpiruvat
cö
A
Fcnilalanin 
H jB P—
4
-—O, 
Fenilalanin- 
H3B P * T '* ‘HjO gidroksilaza 
Tirozin 
-----
H,BP
_
. 
DÖFA
Ttrozinaza
(Cu*)
DOFA 
ogentizin 
J  
kislotasi 
’
dioksigenazasi DOFAxrom 
(vit. C,Fe2')
+
Fumaril- 
y
atsetoatsetat 
5,6,-Digidroksinidol
Gomogenti- 
™
k
O.
Qalqonsnnon 
bez hujayralari
zin kislotasi 
Gonv
c o A
RBn.
DOFA- dekar- 
boksilaza (PF)
Nerv
to'oimasi
ofamin
~4-~ O;
Noradrenalin 
SAM —J Metiltransferaza 
SAr-^i 
Adrenalin
Fumarat ^tsetoatsetat 
l
KUY 
HjO
Glyukoza 
CO, 
I Jigar
Melaninlar
Buyrak usti bezi
Melanositlar