Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

342

---

[ Gipotalamus |
5 
0
14.3-rasm.
Erkak jin siy gormonlari sintezi va sekretsiyasining 
boshqarilishi
Testosteronning nishon-a’zolariga embrional Volf tuzilm alari, 
spermatogoniylar, mushaklar, suyaklar, buyraklar va m iya kiradi. 
Boshqa steroid gormonlar singari androgenlar ham hujayra ichiga 
kirib retseptor bilan bogTanadi va xromatinning m a’ lum sohalaridagi 
genlami faollaydi, natijada bu genlaming oqsil mahsulotlari 
androgenlaming biologik effektini yuzaga chiqaradi.
Androgenlaming fiziologik ta’siri organizm hayotining turli 
davrlarida turlicha namoyon bofiadi. Embrionda androgenlar ta sirida 
Volf yo‘ llaridan tuxumdon ortiqlari (epididim is), urug‘ chiqaruvchi 
yo ‘ l va urug‘ pufakchasi hosil bo‘ ladi. Homila o‘g ’ il bo‘ Isa, m iyasida 
m askulinizatsiya jarayoni sodir bo‘ ladi. Androgenlar organizmga 
kuchli anabolik ta’sir ko'rsatadi va hujayra bo‘ linishini tezlashtiradi, 
shuning uchun prepubertat davrda androgenlar miqdorining ortishi 
organizmning tez o ‘sishi, skelet mushaklarning kattalashishi, 
suyaklaming o‘sishiga olib keladi. Lekin shu bilan birga androgenlar,
343

---

o ‘sish zonalarining suyaklashishi va naysimon suyaklar epifizlarining 
suyak diafizlari bilan birikib ketishini kuchaytirgani uchun, bo‘y 
o‘ sishini to‘xtatadi. Androgenlar teri va sochlar strukturasini 
o‘zgartiradi, ovoz boylam larini qalinlashtirishi va hiqildoq hajmini 
kattalashtirishi hisobiga ovoz tembrini pasaytiradi, yog‘ bezlari 
sekretsiyasini stim ullaydi.
Erkak jin siy gormonlari asosan jigard a 17-ketosteroidlar hosil 
bo lish y o ‘ li bilan parchalanadi. Testosteronning yarim parchalanish 
davri bir necha o‘n daqiqadan ortmaydi. Katta yoshli erkaklarda o 
zgarm agan testosteronning 1 % dan ortiq bo‘ lmagan qismi siydik 
bilan chiqib ketadi, qolgan asosiy qismi esa jigarda parchalanadi. 
Degidroepiandrosteron asosan siydik bilan o‘zgarmagan holda 
chiqib 
ketadi. Ayrim 
kasalliklarda 
17-ketosteroidlar odatiy 
shakllarining siydik bilan chiqib ketishining kam ayishiga ekvivalent 
ravishda, androgenlaming gidroksillangan shakllarining siydik 
bilan ekskretsiyasi oshgan b o iad i. Ayollarda 17-ketosteroidlar 
testosterondan hosil bo‘ lishi m umkinligini ham eslatib o‘tamiz. 
17-ketosteroidlar ekskretsiyasi kam bo‘ lgan ayollar orasida sut bezi 
takining uchrash chastotasi yuqori bo‘ lishi aniqlangan. Testosteron 
va uning sintetik analogi (testosteron-propionat) sut bezi rakini 
davolashda ishlatiladi.