Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

mg/dl
1 4 0 -
' 
G l y u k o z a
1 2 0
f
V
1 0 0
J
 
v
- -
mkEd/
ml
1 2 0
Insulin
s \
80-
f
 V
4 0
J
^
pg/lm,
1 2 0
G t y u k o g e n
1 1 0
1 0 0
f
6 0
1 2 0  
No n u s ht a 
V aq t, daq.
11,6-rasm.
Ovqat iste’ mol qilgandan keyin qondagi glyukoza, 
insulin va glyukagon konsentratsiyalarining o‘zgarishi. 1 birl. 
insulin 0,4081 mg insulin oqsilini tutadi.
Insulin sekretsiyasining reg‘ lyatsiyasi p-hujayralarning glyuko- 
zosensorsistemasigabog‘ liq. Bu sistema insulin sekretsiyasini 
qondagi glyukoza konsentratsiyasiga moslashtirib beradi. Bu 
hujayralarga 
glyukozaningkirishi 
GLYuT-2 
yordamida 
sodir 
boMadi. Glyukozaning hujayra ichidagi konsentratsiyasi qondagi 
konsentratsiyasi bilan tezda tenglashadi. Glyukokinaza fermenti 
glyukozani glyukozo-6- fosfatga aylantiradi. Bu ferment jig a r va 
buyraklarda ham mavjud bo‘ lib, glyukozaning konsentratsiyasi
10 - 12 mM dan yuqori bo‘ lgandagina ishlaydi. Glyukozaning 
fosforillanish tezligi uning qondagi konsentratsiyasi bilan chiziqli 
bogTangan. Bundan tashqari, glyukokinaza p-hujayralarda glikolizni 
chegaralovchi fermentdir. Shuning uchun glyukokinaza p-hujayralar 
glyukozosensor tizimining asosiy elementidir. 
Glyukokinaza 
genining mutatsiyasi 1 tip qandli diabet rivojlanishiga olib keladi.
Glyukokinazaning spetsifik ingibitori mannogeptuloza bo‘ lib, 
u glyukoza konsentratsiyasi oshganida insulin sintezi va sekretsi-
3 0 9

---

yasining stim ullanishini to‘xtatib qo‘yadi. Bu shuni tasdiqlaydiki, 
insulin sintezi va sekretsiyasini boshqaruvchi bevosita signallar 
glyukoza metabolizmi 
natijasida hosil boMadi. Ammo bu 
m olekulalar tabiati noma lum. Aniqlanishicha, insulin sekretsiyasi 
boshqarilishida nafaqat glikoliz, balki mitoxondrial jarayonlar ham 
qatnashadi. Xususan, anaplerotik reaksiyalar muhim aham iyatga ega 
bo‘ lishi mumkin. piruvat - oksaloatsetat, glutamat - a-ketoglutarat 
va boshqalar. Bu reaksiyalar sitrat sikli komponentlari miqdorini 
va buning oqibatida siklning quvvatini ham oshiradi. Glyukoza 
tomonidan stim ullangan insulin sekretsiyasini ayrim aminokislotalar 
(arginin va lizin), keton tanachalari va yo g‘ kislotalari kuchaytiradi. 
Demak, insulin sekretsiyasining stimullanishida faqat glyukoza 
emas, balki energiya manbayi bo‘ lgan boshqa moddalar ham ishtirok 
etadi. Xulosa qilib aytganda, insulin sekretsiyasi iste’ mol qilingan 
ovqatning kaloriyasiga to‘g ‘ri proporsionaldir.
Oiolchadagi p-hujayralar populyatsiyasi bir xilda emas. Xususan, 
glyukozaga sezgirligi har xil b o ig a n hujayralar mavjud. Bu glyukozo- 
sensor m exanizm ining yana bir elementidir: glyukozaning yuqori 
konsentratsiyasida insulin sekretsiyalovchi hujayralar soni ortadi.