Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

11.3. Itsenko-Kushing kasalligi
Itsenko-Kushing kasalligi kortikosteroidlar, asosan, kortizolning 
normadan ko‘p hosil bo‘ lishi bilan xarakterlanadi. Bu holat 
(giperkortitsizm) 
kortikosteroidlami 
sintezlovchi 
to‘qimaning 
massasi ortishi bilan boradigan buyrak usti bezi o‘sma kasalliklarida; 
kortikotropin sintezining oshishiga olib keladigan gipofiz o‘sma
306

---

kasalligida; gipotalamusda liberinlar hosil bo‘ lishi buzilganda paydo 
b o iad i. Giperkortitsizm yana kortikotropinga o‘xshash modda 
sintezlovchi timus, bronxlar va oshqozon osti bezi va boshqa o‘sma 
kasalliklarining natijasida ham rivojlanishi mumkin.
Itsenko-Kushing kasalligining xarakterli belgilaridan biri —
glyukozaga tolerantlikning pasayishi, y a ’ni ovqatdan so‘ng yoki 
shakarli yuklamadan keyin normadan oshuvchi giperglyukozem iyadir. 
Kasallikning og‘ ir ko‘rinishlarida giperglyukozem iya postabsorbtiv 
davrda ham kuzatiladi. Qondagi glyukoza konsentratsiyasi buyrak 
bo‘sag‘asidan oshganda glyukozuriya paydo bo‘ ladi. Bu holat 
steroidli diabet
deb ataladi. Glyukozaga tolerantlikning pasayishi 
va giperglyukozem iya oqsillar katabolizmi va aminokislotalardan 
glyukoneogenez jarayonining kuchayishi bilan bogMiq.
Giperkortitsizmning xarakterli belgilaridan yana biri osteoporoz
— suyak to‘qimasi mineral tarkibiy qismining o zgarishidir, natijada 
suyaklar mustahkamligi keskin pasayadi. Kortizol kollagen va 
glikozam inglikanlar sintezida qatnashuvchi fermentlar aktivligi va 
sintezini ingibirlaydi. Shu sababdan kortizol uzoq vaqt yuborilgan 
jo yda teri atrofiyasi yuz beradi. Giperkortitsizmda kollagen sintezi 
suyaklarda ham buziladi, natijada suyak to‘qim asiga kalsiy va fosfat 
tuzlarining kirishi buziladi. Itsenko-Kushing kasalligida kalsiy va 
fosfat tuzlarining manfiy balansi kuzatiladi.
Itsenko-Kushing kasalligi doimo arterial gipertoniya bilan birga 
namoyon b o iad i, bunda gipertoniya rivojlanishi qisman buyrak usti 
bezining yana bir gormoni — aldosteron ko p ishlab chiqanlishi bilan 
b o g iiq (giperaldosteronizm). Lekin, barcha kortikosteroidlar m a’lum 
darajada aralash ta’sirga ega. Xususan, kortizol glyukoneogenezni 
kuchaytirishdan tashqari NaCl ni ushlab qolinishiga ham olib keladi. 
Kortizolning bu qo‘ shimcha ta’siri aldosteronnikiga nisbatan 100 
marta kam bo‘ lsada, lekin uning qondagi yuqori konsentratsiyasi 
tufayli gipertoniya kelib chiqishida aham iyatga ega.
Giperkortitsizmni davolashda kortizol sintezini ingibirlovchi 
moddalardan foydalaniladi. Bunday moddalardan biri xloditan
— dixlordifeniltrixloretanning hosilasidir (DDT). DDT steroidlar 
almashinuvi jarayonining buzganligi sababli hayvonlar uchun havfli 
modda hisoblanadi.