Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

Qandli diabetning asosiy belgilari. Glikogen va yogU ar sintezi 
va zaxiralanishining susayishi. 
Qandli diabetda insulin/glyukagon 
indeksi pasayadi. Bu nafaqat insulin sekretsiyasining kam ayishi 
bilan, balki glyukagon sekretsiyasining ortishi bilan ham bog liQ 
(insulin glyukagon sekretsiyasini ingibirlaydi). Normada insulin 
nafaqat absorbtiv davr uchun xarakterli jarayonlam i stim ullaydi, balki 
glyukagonning ta’sirini ham to‘ xtatadi. Insulinsiz glyukagonning 
ta’siri bloklanmaydi. Natijada zaxiralanish jarayonlari susayib, 
zaxiraning safarbarlanish jarayoni kuchayib ketadi, bu jarayon 
shunchalik kuchayadiki, jigar, mushak va yo g‘ to‘qimasi ovqat qabul 
qilgandan so‘ng ham postabsorbtiv holatdagiday ishlashda davom 
etadi. Ovqat hazmlanishi mahsulotlari glikogen va y o g ‘ zaxirasini 
hosil qilish o‘m iga qonda aylanib yuraveradi. Qaysidir darajada 
befoyda siklik jarayonlar ro‘y berishi ham mumkin, masalan, bir 
vaqtning o‘zida glikoliz va glyukoneogenez, lipoliz va lipogenez 
sodir bo‘ lishi mumkin va hokazo.
Giperglyukozem iya. 
Qandli diabetning barcha turlari uchun 
glyukozaga tolerantlikning pasayishi, y a ’ni ovqat qabulidan keyin 
va hattoki nahorda och qoringa kuzatiladigan giperglyukozem iya 
xarakterlidir. Glyukozuriya ham xarakterli: m e’yorda siydikdagi 
glyukoza konsentratsiyasi 10-20 mg/dl bo‘ ladi, qandli diabetda esa 
bir necha 10 barobar ortib ketadi. M e’yorda bir kecha kunduzda 
siydik bilan 0,5 g dan kamroq glyukoza chiqishi mumkin, qandli 
diabetda esa 100 g dan ham ko‘p chiqarilishi mumkin. Bu kasallikka 
diabetes mellitus
deb nom berilishiga xuddi shu glyukozuriya sabab 
bo‘ lgan (lotincha 
diabetes -
orqali o ‘taman, 
melle
- asal degan 
so‘zlardan olingan). K asallikning bu nomi shifokorlar siydikni tahlil 
qilib turib, mazasini ta’tib ko‘ rishadigan vaqtlarda qo‘yilgan.
Giperglyukozemiyaning asosiy sabablari:
1. 
Glyukoza mushaklar ishlashi, jig a r va mushaklarda glikogen 
zaxirasini hosil qilish hamda jig a r va yo g‘ to‘qim asida yo g ‘ lar 
sintezlanishi uchun ishlatilm aydi (yoki cheklangan miqdorda 
ishlatiladi), o‘z navbatida buning sabablari quyidagicha:
a) 
insulin yetishm ovchiligi tufayli GLYuT-4 miotsit va 
adipotsitlar membranasiga o‘tm aydi va ulaming glyukozadan
3 1 9

---

foydalanishi cheklanadi;
b) 
insulinning past konsentratsiyasi va glyukagonning yuqori 
kon- sentratsiyasida glikogensintaza fosforillangan nofaol holatda 
bo‘ ladi;
c) jig ard a slyukoza yogdar sintezi uchun saii bo Imaydi, chunki 
glikoliz fermentlari va piruvatdegidrogenaza nofaol holatda bo ladi, 
natijada glyukozaning atsetil-KoAga aylanishi tormozlanadi, atsetil- 
KoA yetishm aganda y o g ‘ kislotalari ham sintezlana olmaydi.
2. 
A m inokislotalar va glitserindan glyukoza sintezi glyukoneo- 
genez jarayon i aktivlashadi.