|
selektiv yig’ish
deb ham yuritiladi.
Yig’ish ishlarini tashkil qilish shakllari asosan ikki ko’rinishda bo’ladi: statsionar
(qo’zg’almas) va qo’zg’aluvchan yig’ish.
Statsionar yig’ishda
mahsulot bir ish o’rniga bir yoki
bir necha ishchi tomonidan amalga oshiriladi. Mahsulot tarkibiga kiruvchi barcha detallar shu ish
o’rniga keltiriladi.
Qo’zg’aluvchan yig’ishda
mahsulot bir ish o’rnidan ikkinchi va keyingilariga
harakatlantirilgan holda yig’iladi. Har bir ish o’rnidagi jarayon bir yoki bir necha ishchi
tomonidan amalga oshirilishi mumkin. Har bir ish o’rniga biriktirilgan operatsiyani bajarish
uchun kerakli bo’lgan komplektlar (birikmalar, detallar) doimiy ravishda keltiriladi.
Statsionar yig’ish donali va mayda seriyali ishlab chiqarish sharoitida keng qo’llaniladi.
Yalpi ishlab chiqarish sharoitida ayrim yig’ma birikmalarni tayyorlashda ham statsionar usul
qo’llaniladi. Qo’zg’aluvchan yig’ish seriyali va yalpi ishlab chiqarish sharoitida qo’llaniladi.
Mahsulotni qo’zg’almas umumiy yig’ishni uch usul yordamida amalga oshirish mumkin:
operatsiyalarni
konsentratsiyalash
operatsiyalarni
qisman
va
to’la
differensiallash.
Operatsiyalarni konsentratsiyalash usuli bu yig’ish jarayonida ishtirok etayotgan bir guruh
ishchilarni yoki alohida bir ishchini ixtisoslashtirmagan holda mahsulotni yig’ishdan iborat. Bu
usul donali ishlab chiqarishda qo’llaniladi, chunki ishlab chiqarish ishchilarning malakasini
yuqoriligi, moslash-sozlash ishlarining ko’pligi, yig’ish jarayonining uzoq davom etishi va past
mehnat unumdorligi va yuqori tannarxi bilan ajralib turadi.
Operatsiyalarni qisman differensiatsiya qilishda guruh ishchilari o’z ixtisosliklariga ega
bo’ladi (chilangarlar, elektriklar, sozlovchilar). Bundan tashqari, mahsulotning ayrim birikmalari
umumiy yig’ish joyidan tashqarida boshqa ishchilar tomonidan yig’iladi va keyinchalik umumiy
yig’ish jarayoniga uzatiladi. Bu yig’ish uchun sarflangan vaqtni kamaytiradi. Bu usul seriyalab
ishlab chiqarish sharoitida keng qo’llaniladi.
Operatsiyalarni to’la differensiatsiya qilish usuli bu yig’ish jarayoni ayrim
operatsiyalarga bo’linishi, har bir operatsiyani bir yoki bir necha ishchi tomonidan bajarilishi va
ularni bir yig’ish stendlaridan ikkinchisiga ketma-ket o’tishi bilan xarakterlanadi. Agarda
operatsiyalar
uchun
sarflangan
vaqtni
moslashtirilsa
va
ishlab
chiqarish
taktiga
muvofiqlantirmasa u holda oqimli yig’ish jarayonini tashkil etish mumkin. Masalan,
samolyotlarni yig’ishda.
Mahsulotlarni qo’zg’almas yig’ish jarayonini ularning o’lchamlari tuzilishiga qarab
quyidagi tartiblarda amalga oshiriladi:
a) bevosita sex yoki bo’linma maydoninng bir qismida (maydonchada yig’ish);
b) maxsus yig’ish stendlarida;
v) fundamentda;
g) yig’ish dastgohlarida;
d) chilangarlik stollarida.
Ishchilarning ish o’rni tevaragida shtiftlarni qoqish uchun, teshiklar ochish, rezba qirqish
kabi ishlarni bajarish maqsadida vertikal radial parmalash dastgohlari va qo’zg’almas birikmalar
hosil qilish uchun presslar bo’lishi kerak.
Qo’zg’aluvchan yig’ish shaklida transport vositalarining harakatlanishi ikki xil bo’ladi:
uzluksiz va davriy; konveyer uzluksiz holda harakatlanganda ishchi tomonidan bajariladigan
operatsiya mahsulot ish o’rnining maydoniga kelganda boshlanadi. Bunday hollarda transport
vositasining to’xtash vaqti operatsiya uchun sarflangan vaqtga teng bo’ladi. Konveyerni uzluksiz
yoki davriy ravishda harakatlantirishni aniqlashda ishlab chiqarish dasturi, takti, yig’ilayotgan
mahsulot turi, yig’ish ishlarining murakkabligi, ular uchun sarflanadigan vaqt va shu kabi
texnologik omillar hisobga olinadi.
Qo’zg’aluvchan yig’ish to’g’ri oqimli va oqimli bo’lishi mumkin.
To’g’ri oqimli yig’ishda mahsulotni u operatsiyadan bu operatsiyaga uzatish transport
vositalari yordamida olib boriladi va har bir operatsiyada alohida ish bajarilib ular uchun
sarflangan vaqt ishlab chiqarish vaqtiga moslashtirilmagan bo’ladi. Texnologik jarayonning eng
katta vaqt sarflanadigan operatsiyasini vaqtidan kam bo’lgan operatsiyalar, boshqa birikmalarni
hosil qilish, yig’ish komlektlarini shakllantirish kabi ishlar bilan qo’shimcha ravishda yuklanadi.
Ushbu ko’rinishda yig’ish ishlarini tashkil qilish seriyalab ishlab chiqarish sharoitida
qo’llaniladi.
Oqimli yig’ish jarayonida har bir operatsiyani bajarish uchun sarflangan vaqt ishlab
chiqarish taktiga moslashtirilgan bo’lib unga teng bo’lishi yoki qoldiqsiz bo’linishi mumkin
bo’ladi. Ishlab chiqarish takti quyidagicha aniqlanadi:
мин
N
m
F
N
m
К
K
F
Т
x
з
т
ч
и
,
60
60
0
.
,
(7.3)
bu yerda: F
0
– bir smenali ish tartibida yig’ish konveyerining yillik nominal ishchi soatlari
miqdori, K
т
– konveyerni ta’minlash bilanbog’liqbo’lgan ishlar uchun sarflangan vaqtni hisobga
oluvchi koeffitsiyent; K
з
– ish o’rnini tashkil qilish (unga xizmat ko’rsatish), ishchining jismoniy
ehtiyojlari va dam olish vaqtida konveyerni to’xtaganligini hisobga oluvchi koeffitsiyent,
K
z
=0,95 …. 0,97; m – ish smenalari soni; N - yillik ishlab chiqarish dasturi; F
x
– bir smenali ish
tartibida, konveyerli yig’ish sharoitida ishchi soatlarning haqiqiy (hisobiy) miqdori, soat.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
