Sabirov B. A. Mashinasozlik texnologiyasi asoslari fanidan

Mavzu

TASHKI SILINDRIK SIRTLARGA ISHLOV BERISH

8.1. Aylanma jismlarga ishlov berish

Aylanma jismlar. Aylanma jism shakliga ega bo‘lgan detallarni uch sinfga bo‘lish mumkin: vallar, vtulkalar va disklar.
"Vallar" sinfiga vallar, valiklar, o‘qlar, barmoqlar, sapfalar va shunga o‘xshash detallar kiradi. Bunday detallar silindrik, ba’zida konussimon va bir necha toresli sirtlarning tashqi aylanma sirtlaridan hosil bo‘ladi.
"Vtulkalar" sinfiga vtulkalar, ichqo‘ymalar, gilzalar va shunga o‘xshash detallar kiradi.
Bunday detallar tash-qi va ichki silindrik sirtlari mavjudligi bilan xa-rakterlanadi.
"Disk" sinfiga disklar, shkivlar, maxoviklar, halqalar, flanetslar va shunga o‘xshash detallar kiradi, ya’ni ularning diametri uzunligidan bir necha barobar katta va demak, tores sirti katta bo‘ladi.
Ko‘pincha vallar prokatdan tayyorlanadi. Bu sinfga kiradigan boshqa detallar pokovka, shtampovka va ayrim hollarda quyma usulida olinadi. Prokat materiallar kichik va katta (150— 200 mm) diametrli vallar tayyorlashda qo‘llaniladi.
Silliq vallarning zagotovkalari uchun tayyor val diametriga yaqin diametrli chiviq olinadi (ya’ni mexanik ishlov berish uchun minimal ruxsat etilgan qo‘yim qoldirgan holda).
Pog‘onali vallar uchun, ayniqsa yalpi ishlab chiqarishda zagotovkalar shtamplash yo‘li bilan olingani maq-sadga muvofiq bo‘ladi, chunki qirindi kamroqhosil bo‘ladi.
Val va aylanma jism shakliga ega bo‘lgan boshqa detallarning zagotovkalarini yo‘nishning quyidagi ko‘rinishlari mavjud: dastlabki yo‘nish, toza yo‘nish, toza aniq va yupqa yo‘nish.
Yuqorida ko‘rsatilgan detallarni turli dastgohlarda: tokarlik-vint qirqish, tokarlik- revolverli, ko‘pkeskichli, tokarlik-karusel, bir va ko‘p shpindelli tokarlik yarim avtomat va avtomatlarda ishlov beriladi.
Zagotovka yo‘nishda qo‘yimning katta qismi olinadi, ishlov berish katta kesish chuqurligida surishning katta qiymatida bajariladi.