S yunusov, Z. Abdiyev

 
33-jadval 
Pomidorda oziq elementlarni etishmovchilik belgilarini ko„rsatkich 
(J.P.N.L. Roorda, K.W. Smilde bo‘yicha, 1981)
 
Yosh barglar 
Eski (qari) barglar 
rangi 
deformatsiyalanish 
rangi 
deformatsiyala
nish 
N 
sariq-yashil 
to„g„ri turuvchi 
shunday 
shunday 
 
tepasi 
ko„kimtir, pasti 
to„q qizil 
mayda, qattiq, 
pastga buralgan 
sarg„ayadi, to„q-
jigarrang dog„li 
K 
kechki 
stadiyalarda 
xloroz va 
nekroz 
tomirlar orasida 
xloroz, ba‟zi 
navlarni xlorotik 
areallarida cheti 
jigarrang quruq 
dog„lar, mayda 
tomirlar 
yorqinlashadi 
maydalari 
tomir bo„ylab 
yuqoriga 
buralgan 
M
g 
chetlarini 
sarg„ayishi, 
nekrotik dog„lar 
(tomir-lar orasida 
qo„shilib ketishi 
mumkin), mayda 
tomirlar 
yorqinlashadi 
pallalarni 
uchlari tepaga 
qayirilgan 
C
a 
tepasi qoramtir 
chetlari 
mayda, pastga 
buralgan 
tomirlararo 
xloroz, nekrotik 

---

oqargan, pasti 
to„q qizil, 
uchlari jigar-
rang, chetlarida 
qo„ng„ir dog„lar 
dog„lar 
 
sariq, to„g„ri 
shaklli katta 
nekrotik 
dog„lar 
qattiq, pastga 
buralgan 
dog„lar arosi 
qo„ng„ir, 
uchlarida nekroz 
B 
uchidan 
asosigacha 
sarg„ish-
jigarrang, 
pallalar 
jigarranglashib 
quriydi 
C
u 
ko„kimtir-
yashil 
pallalar markaziy 
tomir bo„ylab 
tepaga buraladi 
(trubkaga) barglar 
pastga egilgan 
F
e 
oq-sarg„ish va 
oq, tomirlar 
yashil va 
sarg„ish 
paydo bo„ladigan 
barglar mayda 
M
n 
sekin-asta 
oqlashadi, 
tomirlari yashil 
oqargan, tomirlar 
yashil, markaziy 
tomir oldilarida 
sarg„ish mayda 
dog„lar 
M
o 
oqargan va 
tomirlar orasida 
sarg„ish dog„lar 
mayda tomirlar 
sarg„ayadi, 
tepa chetlada 
nekroz 
Z
n 
xloroz, tomirlar 
orasi, bandlarda 
noto„g„ri 
shakldagi 
jigarrang dog„lar 
barglar 
odatdagidan 
maydaroq, 
pallalarni bandi 
pastga 
qayirilgan, 
barglar buralgan 

---

Elementlarni oshib ketishi tufayli o„simliklarni zaharlanishini 
birinchi alomatlari, butun o„simlikni shikastlanishidir. Pomidorda 
o„rta va yoshi bo„yicha qarigan barglarda hollar paydo bo„ladi, 
bargni cheti tepaga qarab buraladi. Bargni mayda tomirlari rangini 
yo„qotadi, ular orasida esa yorug„-sarg„ish ranglar hosil bo„ladi. 
Ayrim oziqali elementlarni ortiqchaligini aniqlash uchta asosiy 
shakllarda ifodalanadi: nekrozlar, to„qima nekrotik emas; shikastla-
nishi joyida (mahalliy) to„qima nekrotik. 
Nekrozlar.
 
Magniy.
Barglar sal qorayadi va o„lchami kichik-
lashadi; ba‟zan yosh barglarni buralishi va bujmayishi kuzatiladi, 
keyinchalik ularni oxiri ichiga tortiladi va quriydi. 
Fosfor.
Barglarni umumiy sarg„aishi kuzatiladi; qarilarining 
oxiri va chetlari sarg„ish yoki jigarrang, ularda yorug„ nekrotik 
dog„lar (hollar) paydo bo„ladi, shundan so„ng barglar to„kiladi. 
To‘qima nekrotik emas.
 
Xlor.
O„simliklarda o„ziga xos umu-
miy dag„allanish; barglar kichkina, xira-yashil, poyalar qattiq; ba‟zi 
o„simliklarda ancha eskirgan barglarda to„q qizil-jigarrang dog„lar, 
bu ularni to„kilishiga sabab bo„ladi. 
Oltingugurt.
Alomatlari xloroz bilan zaharlanganda qanday 
bo„lsa, shunday; kechki barglar ichiga buralishi va o„simtalar bilan 
qoplanishi mumkin; chetlari jigarrang, keyinchalik och-sarg„ish 
bo„lib qoladi. 
Kaliy.
Erta pallada o„simliklarni sust o„sishi, bo„g„imlar orasini 
cho„zilishi, barglarni och-yashil rangdaligi seziladi; kechkilarida 
o„sish sekinlashadi; barglarda dog„lar paydo bo„ladi, ular so„liydi va 
to„kilib ketadi. 
SHikastlanishi mahalliy. To‘qima nekrotik.
Azot
– ammoniyli 
va nitratli. Xloroz barg chetlarida rivojlanadi va tomirlar oralg„ida 
tarqalib, jigarrang nekroz va barglarni oxiri buralishi bilan birga 
sodir bo„ladi, keyinchalik ular to„kiladi (alomatlari kaliyga ochlik 
alomatlariga o„xshash). 
Kalsiy.
Xloroz tomirlar oralig„ida oqish va nekrotik dog„lar 
ko„rinishida rivojlanadi, ular bo„yalgan yoki suv bilan to„ldirilgan 
bo„lishi mumkin; ba‟zi o„simliklarda poyalarni qurishi va barglarni 
to„kilishi (magniy va temir etishmovchiligiga o„xshish) kuzatiladi. 
Bor.
Barglarni chetida xloroz (rangsizlik) paydo bo„ladi, u 

---

butun barg och-sariq yoki oqish bo„lmaguncha tomirlar orasi bo„ylab 
barg markaziga tarqaladi; undan tashqari, barglani «kuyishi» va nek-
roz kuzatiladi. 
Rux.
Ba‟zi o„simliklarda bargning asosiy yashil tomirlari bo„y-
lab tiniq, suv bilan to„ldirilgan maydonlar paydo bo„ladi; tomirlar 
orasida xloroz rivojlanadi; keyinchalik barglar jigarrang bo„lib qo-
ladi va to„kilib ketadi. 
Mis.
Xloroz pastki barglarda rivojlanadi; u jigarrang dog„larni 
paydo bo„lishi bilan birga davom etadi, shundan so„ng barglar tushib 
ketadi. 
Pomidorda elementlarni oshib ketishi tufayli quyidagi zahar-
lanish belgilari ko„proq uchraydi (34-jadval).