S. Y. Yusupov, sh. R. Gulomov, N. B. Nasrullayev

Tadqiqot usullari. 
Bugungi 
kunda 
kompyuter 
ekspertizasi 
metodologiya shakllanish bosqichini boshidan kechirmoqda. Ammo 
apparat, dasturiy ta‘minot va ma‘lumotlar bazalari tadqiqot usullarini 
allaqachon ajratish mumkin. 
Apparatning funksionalligini tekshirish vositalari quyidagilar: 

funksiyalarni almashtirishning matematik usullari; 

BIS va BIS xotirasini sintez qilish va qurish usullari; 

mikroprosessorning me‘moriy usullari; 

raqamli tugunlarni sintez qilish usullari; 

audio va video media uchun signalni ishlash usullari; 

optik usullar va boshqalar. 
Dasturiy ta‘minotni tadqiq qilish protseduralari о‗zaro tekshiruv 
uchun taqdim etilgan obyekt turiga qarab tasniflanishi mumkin: 

yuk modullarini va dastur algoritmlarini о‗rganish usullari; 

boshlang‗ich kodni о‗rganish. 
Qimmatli axborotni (ma‘lumot) tekshirish usullari quyidagi 
kompleks kо‗rinishida bо‗lishi mumkin: 

erkin foydalanish va ma‘lumotlarni qidirish usullari; 

tiklash va arxivlash usullari; 

axborotni 
manipulyatsiya 
qilish 
usullari 
(tahrirlash, 
kо‗chirish, nusxalash). 
Kompyuter-texnik ekspertizaning maxsus usullariga ma‘lumotlarni 
qayta ishlashni tarqatish; iyerarxiyalash; topologiya; marshrutlash; 
kommutatsiya va boshqalar kiradi. Har qanday aloqa (mobil aloqa, 
sun‘iy yо‗ldosh, magistral, simsiz va boshqalar) sinovlardan о‗tgan 
hollarda telekommunikatsiya usullari oldinga chiqariladi: 
1.
Protokollash. 

---

160 
2.
Axborot uzatishning raqamli va analog usullari. 
3.
Ma‘lumotlarni siqish va himoya qilish usullari. 
4.
Kodlash va dekodlash. 
5.
Signallarning modulyatsiyasi va demodulyatsiyasi va 
h.k. 
Eng ishonchli tadqiqot usullari orasida kompyuter tarmog‗i 
muhitidagi 
tajriba 
deb 
atash 
mumkin. Dasturiy 
internet-
kiritmalarni о‗rganish 
davomida 
olib 
boriladi. Internet 
tarmog‗ining ishtirokchilari о‗rtasida aloqaga taqlid qilish uchun 
mо‗ljallangan bir necha kompyuterlardan iborat internet tarmoqg‗i 
segmenti hosil qilinadi. 
Ulardan birinchisi muayyan provayder orqali bog‗langan obyekt, 
ikkinchisi - ushbu provayderning serveridir. Uning yordami bilan, 
dasturiy ta‘minot yorlig‗i orqali Internetdagi boshqa kompyuterlar 
haqidagi internet ma‘lumotlarini topish mumkin. 
Ikkinchi kompyuter server domeniga, uchunchisi foydalanuvchiga 
taqlid qiladi. Uning manzili bо‗yicha kiritma dasturidan olingan 
ma‘lumotlar uzatiladi. Shu tarzda, foydalanuvchi yoki boshqa axborot 
haqidagi 
ma‘lumotni 
uning 
kompyuteridan 
boshqa 
tashuvchi 
vositalarida qabul qilinishini aniqlash mumkin. Yuqoridagi barcha 
usullar hech qachon yolg‗iz foydalanilmaydi. Ishonchli va malakali 
natijaga erishish uchun faqatgina kompleks yondashuvni amalga 
oshirish mumkin.